جایگاه مهم فناوری در حمل‌ونقل کشور / امکان تحقق ۱۸ میلیون تُن ترانزیت جاده‌ای
۲۶ آذر «روز حمل‌ونقل و رانندگان» فرصتی برای احیای ظرفیت‌های این صنعت در کشور است و فناوری‌های پیشرفته نقش مهمی در ارتقاء کارآیی، مدیریت بهینه‌ی ناوگان و افزایش ترانزیت‌های بین‌المللی ایفاء می‌کنند. با استفاده از این ظرفیت‌ها، امکان تحقق ۱۸ میلیون تن ترانزیت جاده‌ای فراهم شده است که گامی مهم در توسعه‌ی پایدار حمل‌ونقل به شمار می‌آید.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، صنعت حمل‌ونقل یکی از بخش‌های کلیدی در توسعه اقتصادی کشور است که نقش بسزایی در جابه‌جایی کالاها و تسهیل فرآیندهای اقتصادی ایفاء می‌کند. با پیشرفت فناوری و توجه ویژه به نوسازی ناوگان و بهبود زیرساخت‌ها، این صنعت روز به روز توانمندتر می‌شود. 26 آذر، «روز حمل‌ونقل و رانندگان»، فرصتی ارزشمند برای مرور این دستاوردها و تقویت جایگاه این بخش در تحقق اهداف توسعه‌ای کشور است.
تاریخچه روز ملی حمل‌ونقل
26 آذر، روز ملی حمل‌ونقل از روزهای افتخارآمیز تاریخ غرورانگیز جمهوری اسلامی ایران است. 26 آذر 1362 در اوج حملات رژیم بعث عراق به کشورمان، امام خمینی (ره) در پیام تاریخی خود از رانندگان ناوگان باری خواستند تا به بنادر مراجعه کنند و کالاهای اساسی را به شهرها برسانند و هزاران راننده با لبیک به فرمان رهبر کبیر انقلاب، راهی جنوب کشور شده و تاریخ‌ساز شدند.
وزارت راه و ترابری در سال 1376 و با هدف زنده نگه‌داشتن فرمان تاریخی امام(ره) و اقدام مجدانه فعالان عرصه حمل‌ونقل کشور، 26 آذر را به عنوان روز ملی حمل‌ونقل به شورای فرهنگ عمومی کشور پیشنهاد کرد و از آن روز تا به الان روز ملی حمل‌ونقل، فرصتی برای یادآوری اخلاص، شجاعت و صداقت فعالان عرصه حمل‌ونقل و قدرشناسی از خدمات ارزشمند رانندگان و مهلتی برای بازبینی وضعیت، مسائل و مشکلات موجود بر سر راه این بخش به منظور دستیابی به وضعیت مطلوب است.
طبق آمارهای وزارت راه و شهرسازی، در ایران حدود 800 هزار نفر به‌صورت مستقیم در بخش حمل‌ونقل مشغول به فعالیت هستند که جایگاه هفتم اشتغال‌زایی دولتی در اقتصاد کشور است. همچنین، این صنعت بیش‌از 9 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را به خود اختصاص داده است و به عنوان یکی از پایه‌های اصلی توسعه اقتصادی شناخته می‌شود. توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، از جمله جاده‌ها و خطوط ریلی، به‌طور مستقیم به افزایش حجم جابه‌جایی کالا و خدمات کمک کرده است.
رانندگان به عنوان یکی از ارکان اصلی این صنعت در طول سال‌های گذشته، با چالش‌های مختلفی روبه‌رو بوده‌اند. به گفته انجمن صنفی رانندگان، بیش‌از 49درصد از کامیون‌های فعال در کشور فرسوده و البته نیازمند نوسازی هستند. این موضوع علاوه‌بر کاهش ایمنی، تاثیر مستقیمی بر کیفیت خدمات حمل‌ونقل دارد. در نتیجه، توجه به نوسازی ناوگان حمل‌ونقل، یکی از مهم‌ترین مطالبات این روز است که در روز ملی حمل‌ونقل مورد تاکید قرار می‌گیرد.
همچنین، بر اساس گزارش‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت، مشکلات زیست‌محیطی نظیر آلودگی‌های ناشی از خودروهای سنگین و سوخت‌های فسیلی نیز از دیگر چالش‌های این حوزه است که در این روز مورد بررسی قرار می‌گیرد. به همین دلیل، افزایش استفاده از فناوری‌های سبز و توسعه حمل‌ونقل پایدار یکی از اولویت‌های اصلی دولت در سال‌های اخیر بوده است.
نقش رانندگان در دوران دفاع مقدس
رانندگان در دوران دفاع مقدس نقشی حیاتی در پشتیبانی لجستیکی ایفاء کردند و با انتقال مواد غذایی، تجهیزات و مهمات از خطوط مقدم به عمق جبهه‌ها، خدمات شایسته‌ای ارائه دادند. آمارهای رسمی نشان می‌دهد که بیش‌از 4 هزار کامیون و خودروهای سنگین در عملیات پشتیبانی جبهه‌ها شرکت داشتند که بیشتر آن‌ها تحت خطرات شدید امنیتی و در مسیرهای بسیار صعب‌العبور فعالیت می‌کردند. این افراد جان خود را برای حفظ استقلال کشور به خطر انداختند و یاد و خاطره فداکاری آن‌ها در تاریخ انقلاب اسلامی ماندگار شده است.
در شرایط جنگی، فرسودگی خودروها و کمبود قطعات یدکی، بزرگ‌ترین چالش رانندگان بود. طبق گزارش بنیاد شهید، بسیاری از کامیون‌های استفاده‌شده در جنگ به دلیل نداشتن تجهیزات مناسب و نبود خدمات تعمیراتی، نیازمند تعمیرات اساسی بودند که نشان‌دهنده سختی فعالیت آن‌ها در این دوره است. با این‌حال، این قشر از مردم با تمام محدودیت‌ها به وظایف خود پایبند بودند و به انتقال تجهیزات حیاتی به خط مقدم پرداختند.
همچنین، گزارش‌های رسمی از نقش ویژه رانندگان در نجات جان افراد آسیب‌دیده حکایت دارد. آن‌ها با طی مسافت‌های طولانی و در شرایط بحرانی، موفق به حمل مجروحین و انتقال تجهیزات پزشکی به مناطق مرزی شدند. این خدمات ارزشمند در زمان جنگ، به عنوان بخش جدایی‌ناپذیر از پیروزی‌های دفاع مقدس تلقی می‌شود.
نقش حمل‌ونقل در ترانزیت‌های بین‌المللی
حمل‌ونقل بین‌المللی ایران نقش مهمی در افزایش تعاملات تجاری با کشورهای همسایه و سایر نقاط جهان دارد. بر اساس آمار گمرک ایران، حجم ترانزیت کالا از ایران در سال‌های اخیر به بیش‌از 17میلیون تُن رسیده است که نشان‌دهنده جایگاه استراتژیک کشور در مسیرهای ترانزیتی است. از جمله کریدورهای مهم شمال – جنوب و شرق – غرب، ایران را به اروپا، روسیه، چین و کشورهای خلیج‌فارس متصل کرده است. این کریدورها، علاوه‌بر کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، فرصت‌های اقتصادی جدیدی برای فعالان بخش حمل‌ونقل فراهم آورده‌اند.
علاوه‌بر این، توسعه بنادر و فرودگاه‌های بین‌المللی در ایران نیز در تسهیل ترانزیت مؤثر بوده است. به عنوان مثال، بندر شهید رجایی که یکی از مهم‌ترین بنادر تجاری ایران است، ظرفیت تخلیه و بارگیری بیش‌از 6 میلیون TEU کانتینر را دارد و این امر منجر به ارتقاء جایگاه ایران در شبکه جهانی حمل‌ونقل دریایی شده است.
همچنین، استفاده از فناوری‌های نوین در مدیریت حمل‌ونقل ترانزیتی، موجب بهبود فرآیندهای این بخش شده است. سامانه‌های هوشمند ردیابی کالا، کاهش خطاهای انسانی را به همراه داشته و باعث افزایش سرعت و دقت در فرآیند ترانزیت می‌شوند. طبق آمارهای منتشر شده توسط وزارت راه و شهرسازی، این تحول فناورانه توانسته است سهم ایران از بازار ترانزیت بین‌المللی را تا 20 درصد افزایش دهد.
اهمیت حمل‌ونقل در اقتصاد کشور
صنعت حمل‌ونقل یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در توسعه اقتصادی کشور است. بر اساس آمارهای مرکز آمار ایران، حدود 90 درصد جابه‌جایی کالاها از طریق جاده‌ای انجام می‌شود که نشان‌دهنده اهمیت آن در زنجیره تامین است. علاوه‌بر این، سهم حمل‌ونقل در تولید ناخالص داخلی کشور، بیش از 9 درصد است که تاثیر چشمگیری بر رشد اقتصادی دارد. بهبود زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری در توسعه این صنعت، به افزایش بهره‌وری در تولید و توزیع کالاها کمک کرده است.
یکی از چالش‌های اساسی این صنعت، فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل است که تاثیر مستقیمی بر کاهش کیفیت خدمات دارد. در سال‌های اخیر، میزان کمی از ناوگان عمومی نوسازی شده است که این اتفاق از نیازهای روزافزون کشور است. علاوه‌بر این، بهبود سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند، از قبیل هوش مصنوعی برای مدیریت بهتر ناوگان، می‌تواند به بهینه‌سازی فرآیندهای حمل‌ونقل کمک کند.
توجه به حمل‌ونقل پایدار نیز یکی دیگر از اولویت‌های این صنعت است. به عنوان نمونه، استفاده از خودروهای الکتریکی و کاهش آلایندگی‌های زیست‌محیطی به عنوان بخشی از اهداف کلان توسعه پایدار مطرح شده است. بر اساس گزارش سازمان حفاظت محیط زیست، کاهش آلودگی‌های ناشی از خودروهای سنگین در مسیرهای درون‌شهری بیش‌از 20 درصد طی پنج سال اخیر بوده است.
دستاوردهای صنعت حمل‌ونقل در ایران
صنعت حمل‌ونقل ایران در سال‌های اخیر، شاهد پیشرفت‌های قابل‌توجهی بوده است. به عنوان مثال، توسعه خطوط ریلی پرسرعت و مدرن‌سازی ناوگان هوایی، باعث افزایش سرعت و کیفیت خدمات شده است. به گزارش وزارت راه و شهرسازی، ایران در حال حاضر بیش‌از 12 هزار کیلومتر خط ریلی با سرعت‌های بالا دارد که در مقایسه با سال‌های گذشته، پیشرفت قابل‌توجهی را نشان می‌دهد.
همچنین، افزایش استفاده از سیستم‌های هوشمند در مدیریت ناوگان حمل‌ونقل، یکی دیگر از دستاوردهای مهم این صنعت است. سیستم‌های GPS و نظارت از راه دور، دقت و ایمنی بیشتری در جابه‌جایی کالا و خدمات ایجاد کرده‌اند. طبق آمار منتشر شده، خطاهای انسانی در حمل‌ونقل بارهای سنگین، به میزان 35 درصد کاهش یافته است.
در کنار این دستاوردها، توسعه حمل‌ونقل پایدار نیز از جمله محورهای اصلی برنامه‌های توسعه این صنعت است. به عنوان مثال، در سال‌های اخیر، بخشی از ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهری به خودروهای برقی و هیبریدی تبدیل شده است، که این امر به کاهش آلایندگی‌های محیطی کمک شایانی کرده است.
مشکلات و چالش‌های صنعت حمل‌ونقل
صنعت حمل‌ونقل ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که مهم‌ترین آن‌ها فرسودگی ناوگان و کمبود زیرساخت‌های لازم است. به گفته مرکز آمار ایران، بیش از 50 درصد ناوگان حمل‌ونقل عمومی کشور فرسوده است که این مسئله به‌طور مستقیم بر ایمنی و کارآیی خدمات تاثیر می‌گذارد. علاوه‌بر این، افزایش هزینه‌های نگهداری و تعمیرات نیز بر وضعیت اقتصادی رانندگان و صاحبان ناوگان تاثیر گذاشته است.
مشکل دیگری که در این صنعت وجود دارد، نبود سرمایه‌گذاری کافی در فناوری‌های جدید است. به عنوان مثال، بر اساس آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت، میزان به‌کارگیری تکنولوژی‌های هوشمند در مدیریت ناوگان حمل‌ونقل تنها 15 درصد بوده که نیازمند بهبود جدی است. این موضوع، سبب کندی روند رشد این صنعت در رقابت‌های جهانی شده است.
در کنار این مشکلات، عدم وجود استانداردهای یکپارچه برای حمل‌ونقل بین‌المللی نیز چالشی اساسی به شمار می‌رود. به گفته انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل، نبود هماهنگی بین قوانین داخلی و بین‌المللی، روند ترانزیت کالا را پیچیده‌تر کرده و هزینه‌ها را افزایش داده است.
تاثیر تحولات فناوری در حمل‌ونقل
تحولات فناوری، صنعت حمل‌ونقل را متحول کرده و به افزایش کارآیی و ایمنی خدمات کمک کرده است. بر اساس گزارش مرکز توسعه فناوری‌های حمل‌ونقل هوشمند، استفاده از هوش مصنوعی و سیستم‌های اتوماسیون در مدیریت ناوگان، باعث کاهش زمان جابه‌جایی و افزایش دقت شده است. این فناوری‌ها همچنین، با کاهش خطاهای انسانی و کنترل بهتر مسیرها، نقش مهمی در بهبود کیفیت خدمات دارند.
علاوه‌بر این، افزایش استفاده از خودروهای برقی و هیبریدی در ناوگان حمل‌ونقل عمومی، شاهد پیشرفت قابل‌توجهی بوده است. به گزارش سازمان حفاظت محیط زیست، میزان آلودگی‌های ناشی از خودروهای سنگین کاهش 40 درصدی داشته است. همچنین، توسعه سیستم‌های ردیابی آن‌لاین برای مدیریت بهتر ناوگان، به بهینه‌سازی مسیرها و کاهش مصرف سوخت کمک کرده است.
یکی دیگر از دستاوردهای فناوری، افزایش استفاده از ربات‌های هوشمند در بخش لجستیک و توزیع است که به کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت در این فرآیندها کمک کرده است. این تحول، به‌ویژه در خدمات ترانزیت بین‌المللی، اثرگذار بوده و امکان ارائه خدمات مؤثرتر را فراهم کرده است.
نقش دولت در حمایت از صنعت حمل‌ونقل
دولت نقش بسیار مهمی در حمایت از صنعت حمل‌ونقل دارد و با تخصیص بودجه‌های کلان به توسعه‌ی این حوزه، تلاش دارد تا مشکلات مختلف این صنعت را کاهش دهد. به گفته وزارت راه و شهرسازی، بیش‌از 11 هزار میلیارد تومان برای توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل در طی سال‌های اخیر هزینه شده است که نشان‌دهنده توجه جدی به این بخش است. همچنین، ارائه‌ی تسهیلات مالی و بیمه‌ای به صاحبان ناوگان و رانندگان، از جمله اقدامات حمایتی دولت به شمار می‌رود.
در زمینه‌ی توسعه‌ی فناوری‌های جدید، دولت به ارائه مشوق‌های مالیاتی برای نوآوری در صنعت حمل‌ونقل پرداخته است. به گزارش سازمان امور مالیاتی، شرکت‌هایی که به توسعه سیستم‌های هوشمند در مدیریت ناوگان اقدام کنند، از تخفیفات مالیاتی قابل‌توجهی برخوردار می‌شوند که این امر به بهبود کیفیت خدمات کمک خواهد کرد.
«جواد هدایتی» مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای با تاکید بر ضرورت مدیریت واحد پایانه‌های مرزی، گفت: «روند ترانزیت کشور رو به رشد است و پیش‌بینی‌ها از تحقق ترانزیت جاده‌ای 18 میلیون‌تنی تا پایان سال‌جاری(1403) حکایت دارد، البته در پی ابلاغ برنامه هفتم توسعه کشور و تعیین چشم‌انداز 40 میلیون‌تنی ترانزیت از قلمرو کشور، باید اقدامات لازم را در پیش گیریم.»
جایگاه رانندگان در توسعه پایدار
رانندگان به عنوان یکی از پایه‌های اصلی توسعه پایدار در صنعت حمل‌ونقل شناخته می‌شوند. بر اساس گزارش سازمان توسعه حمل‌ونقل پایدار، رانندگان با بهینه‌سازی مصرف سوخت و کاهش آلایندگی، به حفظ محیط زیست کمک شایانی کرده‌اند. در سال‌های اخیر، بخشی از ناوگان حمل‌ونقل عمومی به خودروهای هیبریدی و برقی تبدیل شده است که نتیجه تلاش‌های این قشر برای کاهش آلودگی‌ها است.
افزایش بهره‌وری رانندگان از طریق آموزش‌های مستمر نیز باعث بهبود شرایط کاری آن‌ها شده است. به گفته وزارت آموزش و پرورش، رانندگان با گذراندن دوره‌های حرفه‌ای در زمینه مدیریت ناوگان و فناوری‌های جدید، عملکرد بهتری از خود نشان داده‌اند. این امر به توسعه پایدار حمل‌ونقل کمک می‌کند، زیرا رانندگان نقش مهمی در کاهش مشکلات زیست‌محیطی و افزایش ایمنی جاده‌ها دارند.
همچنین، مشارکت رانندگان در برنامه‌های حمایتی و توسعه‌محور، زمینه را برای رشد پایدار این صنعت فراهم آورده است. با حمایت مستمر از این قشر، می‌توان به تحقق اهداف توسعه پایدار در بخش حمل‌ونقل امیدوار بود.
قدردانی از زحمات رانندگان در تمامی بخش‌ها
رانندگان، به عنوان ستون‌های اصلی صنعت حمل‌ونقل، هر روز در حال ارائه خدمات سخت و طاقت‌فرسا هستند. به گفته سازمان حمل‌ونقل جاده‌ای، بیش‌از 90 درصد از بار و کالای کشور از طریق جاده‌ها جابه‌جا می‌شود که این امر نشان‌دهنده‌ی وابستگی بالای کشور به فعالیت این قشر است. با این‌حال، مشکلات بسیاری از جمله نوسازی ناوگان و کاهش حقوق رانندگان، همچنان گریبانگیر این صنعت است.
در سال‌های اخیر، توجه بیشتری به بهبود شرایط کاری رانندگان شده است. با حمایت دولت و افزایش برنامه‌های حمایتی، تلاش شده تا مشکلات اساسی این قشر کاهش یابد. این زحمات ارزشمند باید به‌صورت مستمر مورد تقدیر قرار گیرد تا انگیزه‌ی بیشتری برای ارائه خدمات بهتر در صنعت حمل‌ونقل ایجاد شود.
از این‌رو، روز ملی حمل‌ونقل، فرصتی ارزشمند برای قدردانی از زحمات بی‌شائبه‌ی رانندگان است که با ایثار و تلاش، به توسعه پایدار این صنعت کمک کرده‌اند.
با توجه به مطالب فوق، 26 آذر، «روز حمل‌ونقل و رانندگان» فرصتی است تا جایگاه این صنعت مهم در کشور مورد توجه بیشتری قرار گیرد. با استفاده از فناوری‌های نوین و مدیریت بهینه ناوگان، صنعت حمل‌ونقل قادر به دستیابی به پیشرفت‌های قابل‌توجهی در افزایش کارآیی و تسهیل فرآیندهای جابه‌جایی کالا و خدمات شده است. تحقق 18 میلیون تُن ترانزیت جاده‌ای گامی مؤثر در توسعه پایدار کشور است که با حمایت‌های دولت و نوآوری در این حوزه، بهبود چشمگیری در بخش حمل‌ونقل ایجاد خواهد شد.
همچنین، نقش رانندگان به‌عنوان اصلی‌ترین عامل این صنعت، در این فرآیند بی‌بدیل است. تلاش‌ها و فداکاری‌های این قشر، همراه با فناوری‌های به‌کار رفته، موجب ارتقاء سطح خدمات حمل‌ونقل شده و آینده‌ای روشن‌تر برای این حوزه رقم می‌زند. ادامه‌ی این مسیر همراه با بهبود زیرساخت‌ها و تقویت دانش فنی، تضمین‌کننده‌ی توسعه پایدار و رشد اقتصادی بیشتر کشور خواهد بود. با تداوم حمایت از صنعت حمل‌ونقل، شاهد پیشرفت‌های چشمگیری در کاهش مشکلات و افزایش بهره‌وری خواهیم بود که در نهایت منجر به افزایش رفاه اجتماعی خواهد شد.
منبع: ایسنا