پیچیدگی‌های مدل جامع توافق با ایران

معاون سیاسی وزیر امور خارجه دولت باراک اوباما همچنین بر افزایش فشار برای گسترش هرگونه مذاکره آتی فراتر از برنامه هسته‌‌ای ایران شامل فعالیت‌‌های منطقه‌‌ای این کشور در سوریه، یمن، غزه، لبنان و نیروهای متحد منطقه‌‌ای آن تاکید کرد. این سخنان شرمن در حالی مطرح می‌شود که اگر قرار باشد مذاکراتی بین تهران و واشنگتن در خصوص مسائل مختلف صورت بگیرد و توافقی جامع حاصل شود، احتمالا بسیار پیچیده و زمان‌برخواهد بود، زیرا توافق سال 2015 که فقط در مورد مساله هسته‌‌ای ایران بود، نزدیک به 2 سال زمان برد تا به نتیجه رسید. یعنی مذاکرات از شهریور 92 در حاشیه نشست سازمان ملل آغاز شد و در نهایت ایران و 1+5 در تیر ماه سال 94 به توافق دست یافتند.از دیگر سو این مقام آمریکایی مدعی شد که وقتی تمامی این موضوع‌‌ها روی میز باشد، مذاکرات بسیار پیچیده‌‌تر می‌شود و به عنوان مثال ایران می‌تواند بگوید «ما پول کمتری به حزب الله خواهیم داد، اما می‌خواهیم توانمندی بیشتر در زمینه غنی‌سازی داشته باشیم.»در راستای همین پیچیدگی‌ها و دشواری‌ها یک مدل جامع توافق است که نشریه هیل نزدیک به کنگره ایالات متحده در گزارشی با عنوان «چرا فشار حداکثری این بار جواب نمی‌دهد» در روز 12 دسامبر نوشت که اگر ایالات متحده بخواهد یک توافق هسته‌‌ای جدید را گسترش دهد که شامل موشک‌‌های بالستیک یا سیاست منطقه‌‌ای ایران شود، تهران ممکن است محدودیت‌های مشابهی را برای سایر کشورهای منطقه پیشنهاد کند و سپس بخواهد که این توافق، معاهده‌‌ای الزام‌آور برای مقید کردن دولت‌‌های آینده ایالات متحده ایجاد کند. این نشریه ادامه داد: «فشار حداکثری یک شعار است، نه یک استراتژی. اگر ایران بگوید «بله»، واشنگتن چه خواهد کرد؟»

فضای مبهم مذاکرات

کوروش احمدی، دیپلمات باسابقه ایران، در رابطه با صحبت‌‌های شرمن درباره علاقه ترامپ به مذاکره با ایران گفت: «این صحبت شرمن بحثی است که همواره مطرح بوده است یعنی بعد از اینکه مشخص شد ترامپ رئیس‌جمهور می‌شود، این قضیه بیان می‌‌شد که او علاقه‌‌مند به مذاکره با ایران است.» وی افزود: «اما مساله اینجاست که در مذاکرات بعدی بین ایران و آمریکا، کاخ سفید نخواهد پذیرفت این گفت‌‌وگو‌‌ها محدود به برنامه هسته‌‌ای ایران باشد و موضوعات دیگر را نیز مورد مذاکره قرار خواهد داد.»

احمدی تاکید کرد: «اما آیا چنین مذاکراتی عملی است و طرف ایرانی خواهد پذیرفت که مذاکرات در فرمت کمیسیون برجام نباشد و در قالب گفت‌‌و‌‌گوهای دوجانبه بین تهران و واشنگتن دنبال شود.» این کارشناس با اشاره به اینکه این موضوع هم مطرح است که به لحاظ اجرایی این مذاکرات چه صورتی پیدا خواهد کرد، ادامه داد: «مذاکرات احتمالی آینده موضوعات متنوعی را در بر می‌گیرد که همه آنها بسیار پیچیده هستند و ارتباط برقرار کردن بین این موضوعات هم دشوار و هم زمان‌برخواهد بود.»وی درنهایت گفت که اکنون فضای هر گونه گفت‌‌و‌‌گوی احتمالی در آینده بسیار مبهم است؛ به‌خصوص در بحث امتیاز دادن طرف‌‌های مختلف ممکن است شاهد آن باشیم که کار بسیار دشوار و پیچیده خواهد شد. زیرا توازن برقرار کردن بین موضوعات و طرف‌‌ها در شرایط فعلی و با توجه به تعدد مسائل موجود خیلی سخت است.

انتقاد شرمن از ترامپ

در عین حال شرمن در این گفت‌‌وگو به تلاش فشرده آمریکا، اتحادیه اروپا، روسیه و چین برای دستیابی به توافق برجام در دوره اوباما اشاره کرد و گفت: «زمانی که دونالد ترامپ (در سال 2016) به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد، از این توافق خارج و اکنون اوضاع از بد به بدتر تبدیل شده است.»وی مدعی شد: «ایران اکنون امکان غنی‌سازی 60 درصدی داشته و احتمالا می‌تواند این سطح غنی‌سازی را به 90‌درصد برساند. ایران در عرض دو هفته می‌تواند اورانیوم غنی شده کافی برای سلاح هسته‌‌ای به دست آورد. این همان چیزی است که ما به آن زمان «گریز هسته‌‌ای» می‌‌گوییم. در موقعیت بسیار بدی قرار داریم.» این مقام سابق وزارت امور خارجه خاطرنشان کرد که تروئیکای اروپایی شامل بریتانیا، آلمان و فرانسه اخیرا با مجید تخت‌‌روانچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، دیدار و درباره از سرگیری مذاکرات گفت‌وگو کردند.

فرجه دردسرساز

شرمن در بخش دیگری از این گفت‌‌وگو مدعی شد که در اکتبر 2025 می‌توان با توسل به مکانیسم ماشه در سازمان ملل برجام را لغو و همه تحریم‌‌ها علیه ایران را بازگرداند. وی افزود: «بنابراین، فرجه اکتبر 2025 می‌تواند عامل فشاری برای انجام مذاکرات باشد.» این صحبت‌‌های شرمن در شرایطی مطرح شده که امیرسعید ایروانی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل، به‌تازگی در نامه‌‌ای به شورای امنیت و دبیرکل سازمان ملل درباره اتهامات تروئیکای اروپا علیه تهران اعلام کرد: «هرگونه تهدید به اجرای «مکانیسم ماشه» نه تنها سازنده نیست، بلکه با واکنش قاطع ایران مواجه خواهد شد.»سه کشور اروپایی در نامه مورخ 6 دسامبر 2024 (16آذر 1403) ادعا کرده‌‌ بودند که برای فعال کردن اسنپ بک (سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌‌ها علیه ایران) در قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل آماده هستند. جمهوری اسلامی ایران هشدار داده است که اگر طرف‌‌های مقابل از سازوکار اسنپ‌‌بک برای مقاصد سیاسی کوته‌‌بینانه خود استفاده کنند، این احتمال وجود دارد که دکترین هسته‌‌ای ایران نیز تغییر کند. سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، نیز در این خصوص گفت: «اگر کشورهای اروپایی در شورای امنیت سازمان ملل تحریم‌‌ها را مجددا علیه ایران اعمال کنند، همه در ایران متقاعد خواهند شد که دکترین هسته‌‌ای ایران باید مورد تجدیدنظر قرار گیرد.» ایران بارها و بارها خروج آمریکا از توافق هسته‌‌ای در سال 2018 و اعمال مجدد تحریم‌‌ها را عامل به هم ریختن این توافق دانسته است. جمهوری اسلامی همچنین می‌‌گوید برنامه هسته‌‌ای‌‌اش صلح‌‌آمیز است و هدف از فعالیت‌‌های منطقه‌‌ای‌‌اش حفظ امنیت در منطقه غرب آسیاست.