عبور از دروازه تاریخ با درخواست محمدرضا شاه برای بهتر شدن وضعیت نگهداری رضا پهلوی

به گزارش ایسنا، امروز 8 آذر 1403 خورشیدی به اهم مناسبت‌ها و اتفاقات تاریخیِ این روز می‌پردازیم.

اولتیماتوم 48 ساعته دولت روس به ایران- 1290

در حالی که اوضاع مالی ایران پس از روی کار آمدن احمد شاه به شدت تضعیف شد، مجلس شورای ملی تصمیم گرفت از آمریکا کارشناس امور اقتصادی و مالی استخدام کند در نتیجه با وجود مخالفت روس‌ها، مورگان شوستر به عنوان خزانه‌دار کل کشور استخدام شد.

این امر به مذاق روس‌ها که گمرک را در اختیار داشتند خوش نیامد به همین دلیل برای اخراج شوستر به مجلس شورای ملی اولتیماتوم دادند. پس از این اولتیماتوم، قوای روسیه به سمت تهران به راه افتادند.

در اولتیماتوم دولت روس خواسته شد دولت ایران موارد سه‌گانه را بپذیرد:

1- اخراج مورگان شوستر آمریکایی، کارشناس مالی ایران

2- عدم استخدام هیچ فرد خارجی بدون اجازه دولت روس و انگلیس در ایران

3- پرداخت خسارت لشکرکشی روس به ایران از سوی دولت ایران.

دولت ایران که خود را در برابر لشکریان روس ناتوان دید، به ناچار در برابر خشونت آنان تسلیم شد و به خدمت مستشاران آمریکایی پایان داد.

شهادت مرد شماره 2 جمعیت فداییان اسلام- 1335

سید عبدالحسین واحدی از همراهان حجت‌الاسلام سید مجتبی میرلوحی ملقب به سید مجتبی نواب‌صفوی در تاسیس جمعیت فدائیان اسلام بود. او از آغاز مبارزه این جمعیت در سال 1322 تا لحظه شهادت در سال 1335 به عنوان مرد شماره 2 این تشکل عمل کرد.

واحدی به همراه دیگر یاران فدائیان اسلام، مسیر تاریخ را در جهت منافع ملت مسلمان ایران تغییر داد. آنان پس از اعدام انقلابی سپهبد رزم‌آرا نخست‌وزیر وقت رژیم پهلوی که بزرگ‌ترین مانع تصویب طرح ملی شدن صنعت نفت ایران بود، درصدد اعدام حسین علا که او تصمیم داشت با سفر به بغداد ایران را عضو پیمان سنتو کند، برآمدند، اما به دلیل ناکام ماندن عملیات، سید عبدالحسین واحدی به همراه یکی دیگر از اعضای جمعیت فداییان اسلام شناسایی شدند و پس از بازداشت و بازجویی توسط تیمور بختیار رییس کل شهربانی کشور در دفتر او به قتل رسید.

در تقویم هجری شمسی مناسبت‌های دیگری چون: ورود احمد شاه قاجار از سفر اروپا به بوشهر در سال 1301، افتتاح کارخانه قند و شکر کرج و تولید سالیانه 900 تن قند در سال 1311، ملاقات چند دقیقه‌ای محمدرضا پهلوی با چرچیل و روزولت در سفارت انگلیس در تهران و درخواست انتقال رضا پهلوی از جزیره موریس به منطقه‌ای خوش آب و هواتر در حاشیه کنفرانس تهران که بدون اطلاع پهلویِ پسر در سفارت روسیه در تهران برگزار شد در سال 1322، تشکیل شرکت کشتیرانی ملی ایران با سرمایه حدود 60 میلیون ریال در سال 1334، سفر امیرعباس هویدا نخست‌وزیر وقت پهلوی به بحرین در سال 1354، انتصاب هوشنگ انصاری وزیر امور اقتصادی و دارائی به جای منوچهر اقبال در شرکت نفت ایران در سال 1356، آغاز عملیات بزرگ «طریق القدس» و آزاد سازی بُستان در سال 1360، ارتحال فقیه نامدار معاصر آیت‌الله محمدعلی اراکی در سال 1373، پیروزی تیم فوتبال ایران در برابر استرالیا و راهیابی ایران به جام جهانی 1998 فرانسه پس از 20 سال در سال 1376 و شهادت دکتر مجید شهریاری دانشمند هسته‌ای کشورمان به دست منافقان در سال 1389 ثبت شده است.

رویدادهای مهم این روز در تقویم قمری به شرح زیر است:

درگذشت “ابن طیفور” نویسنده و شاعر عرب- 280

ابوالفضل احمد بن ابی طاهر طیفور بغدادی معروف به ابن طیفور ادیب و کاتب عرب و ایرانی الاصل و اهل خراسان در سال 204 در بغداد زاده شد. پس از گذراندن مقدماتِ تحصیل، در بغداد به کتابت اشتغال یافت و در این شهر با بسیاری از مشاهیر علم و ادبِ آن زمان آشنا شد.

از آن جا که ابن طیفور، اهل ذوق و فهم بود، در سایه‌ دانش گسترده و طبع لطیف خود، شعر نیز می‌سرود و از این جهت شهرت بسیار یافت. ابن طیفور در زمینه‌ نویسندگی و شاعری، آثاری از جمله القابُ الشُّعراء، تاریخ بغداد، الفُصُول المُختارَه و دیوان اشعار از آن جمله است.

ابن‌ طیفور سرانجام در 76 سالگی در بغداد رحلت کرد و در مقبره‌ باب‌الشام دفن شد.

قتل «تگودار احمد» ایلخان مسلمان مغول- 683

تگودار بعد از نشستن بر تخت سلطنت در سال 681 در اثر معاشرت با مسلمانان «مسلمان» شد و خود را سلطان احمد خواند. او بعدها با پادشاه مصر صلح کرد اما ارغون و دیگر شاهزادگانِ مغول این مسئله را بهانه کردند و توطئه‌ای علیه تگودار به راه انداختند و سر به طغیان برداشتند.

این توطئه با شکست ارغون پایان یافت ولی چون تگودار هنوز از ارغون بیم داشت. وی را به خدمت خواست و نوازش کرده و به حکومت خراسان باز گردانید. ارغون از پای ننشست و به کمک اُمرای مغول، در شبی که سلطان مست بود به اردوی او ریختند و قصد جانِ او کردند.

در این ماجرا تگودار احمد از مهلکه جانِ سالم به در بُرد و به آذربایجان گریخت. او در حین فرار دستگیر شد و به امر ارغون خان در 26 جمادی الاولی سال 683 ستون فقرات او را شکسته و بدین ترتیب او را به قتل رساندند زیرا طبق رسوم مغول، شاهزادگان بی‌آن که خون‌شان ریخته شود، اعدام می‌شدند.

درگذشت محقق و فقیه شهیر میرزای نایینی- 1355

محمدحسین در سال 1277 در شهر نایین به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی حوزوی خود را در زادگاه خویش گذراند و در 17 سالگی به شهر اصفهان هجرت کرد و سپس در سال 1303 به عراق رفت.

میرزای نایینی در آغاز ورود به عتبات، پس از زیارت بارگاه ملکوتی امام علی(ع) راهی سامرا شد و در محضر درس مرجع کبیر و فقیه جلیل، میرزا محمدحسن شیرازی حاضر شد. او همچنین در درس آیات عظام سید محمد طباطبایی فشارکی و سید اسماعیل صدر حضور یافت و در نجف به حلقه‌ درس ملا حسینقلی همدانی پیوست.

پس از مدتی، میرزای نایینی در کنار تدریس، در جلسه‌ علمی آخوند خراسانی حاضر شد و از محرمان اسرار وی شد. میرزا با مقام والای علمی، سیاسی و معنوی خود، شاگردان فاضل و آگاهی را به عالم اسلام عرضه کرد که از آن جمله حضرات آیات سید محسن طباطبایی حکیم، سید جمال‌الدین گلپایگانی، سید محمد حجت کوه‌کمره‌ای، سید محمدهادی میلانی، شیخ محمدتقی آملی، سیدابوالقاسم خویی، علامه‌ طباطبایی، میرزا هاشم آملی و ده‌ها تن دیگر از پرورش یافتگان درس مکتب این عالم برجسته می‌باشند.

ایشان همچنین با حضور خود، نهضت مردمی مشروطه در ایران را تاییدکرد. آیت‌الله نایینی کتاب «تَنبیهُ الاُمّه» را در بحران انقلاب مشروطه در سال 1327 به زبان فارسی نوشت و از سوی آیت‌الله مازندرانی و آین‌الله آخوند خراسانی مورد تایید قرار گرفت.

این کتاب درباره‌ انواع استبداد و حکومت‌های خودکامه‌ شاهان مستبد و همچنین وظایف علما و فقها در قبال دین و اوضاع ایران در دوران قاجاریه نگاشته شده است.

سرانجام میرزا محمدحسین نایینی در 26 جمادی الاولی سال 1355 در 78 سالگی بدرود حیات گفت و بعد از تشییع باشکوه و اقامه‌ نماز توسط آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی در جوار حرم مطهر حضرت علی(ع) در نجف اشرف به خاک سپرده شد.

رویدادهای مهم این روز در تقویم میلادی ( 28 نوامبر 2024 )

بنا نهادن جنگ‌های صلیبی در فرانسه- 1095

جنگ‏های صلیبی که حدود سه قرن به طول انجامید و خسارات فراوانی به بار آورد، در پی جلسه‏‌ای در مجمع کِلِرْمون در جنوب فرانسه و با سخنرانی پاپ اوربان دوم در تاریخ 18 نوامبر 1095م آغاز شد و تا 28 نوامبر به طول انجامید. تاریخ‏‌نویسان و محققین معتقدند نخستین انگیزه موثر در به راه افتادن این سلسله از جنگ‏ها، فعالیت شدید ارباب کلیسا و سردمداران دین مسیح(ع) در جلب توجه مردم است. گرچه بدون تردید و به ویژه در مراحل بعدی، نگرش‏های سیاسی و قدرت‏‌طلبی سران حکومتی نیز موثر بوده است. در اواخر تابستان 1095م، پاپ اوربان دوم، ضمن ورود به فرانسه، نامه‏‌هایی به اُسقف‏‌های فرانسه و سرزمین‏های اطراف نوشت و آنها را برای جلسه‏‌ای که در کلرمون تشکیل می‏شود، دعوت کرد. جلسه شورای کلرمون، ابتدا در 18 نوامبر آن سال با حضور سی‏صد مقام مذهبی مسیحی آغاز شد. در این مجمع، بسیاری از مسائل مربوط به احکام دینی، امور اداری کلیسا و… مورد بررسی قرار گرفت، ولی پاپ در سخنرانی خود که در تاریخ 27 نوامبر ایراد کرد، ضمن بیان خصوصیات سرزمین مقدس و سختی‏های مسیحیان در مسیر عبادت در بیت‏المقدس و تسلط مسلمانان بر مراکز دینی و منابع ثروت، از مسیحیان خواست تا به جهادی مقدس که خواست خداست برخیزند. وی به آنان وعده داد که اولا گناهانشان بخشیده می‏شود؛ ثانیاً اموال و دارایی‏‌های آنها حفظ می‏‌شود و ثالثاً از پرداخت جریمه خطاهای خود معاف می‏‌شوند و مهم‏تر از همه آنکه در شمار مردان خدا، در خواهند آمد. این مسئله باعث شد تا بسیاری از مسیحیان که از وعده‏‌های مادی و معنوی پاپ به وجد آمده بودند و مال و ثروت فراوانی را در این مسیر می‏‌دیدند، آماده نبرد شدند. بدین ترتیب جنگ‏های صلیبی با یورش مسیحیان صلیبی به سرزمین فلسطین و مناطق اطراف آغاز شد و طی حدود دویست سال نبرد، هشت جنگ صلیبی روی داد. جنگ‏های صلیبی سرانجام در سال 1291م بدون حصول نتایج دلخواه متجاوزان پایان یافت.

تقسیم قاره امریکا بین پرتغال و اسپانیا- 1494

با توجه به حمایت پادشاه اسپانیا از کریستُف کُلمب، دریانورد معروف ایتالیایی، به منظور یافتن مسیری از سوی غرب به آسیا و هند که منجربه کشف امریکا شد، طبیعی بود که اسپانیا و همسایه آن پرتغال، زودتر از سایر کشورهای اروپایی به اعزام مهاجرین و توسعه متصرفات خود در قاره امریکا دست بزنند.

آوازه شکوه و جلال و ثروت قاره جدید در اروپا، باعث گسترش اندیشه دست‏یابی به ثروت و گسترش قلمرو کشور اسپانیا شد. از سوی دیگر کاشفین پرتغالی نیز که در سواحل غربی افریقا در حال کار بودند دست به اکتشاف سواحل جنوبی در برزیل زدند که به تدریج موجب برخورد میان دو امپراتوری بر سر تعیین منطقه نفوذ و مرز میان آن‏ها شد.

در نتیجه پادشاهان اسپانیا و پرتغال از پاپ خواستند تا در مورد اختلافات آن‏ها داوری کرده و منطقه نفوذ هر یک را مشخص کند. در نتیجه در 28 نوامبر 1494 با میانجی‏گری پاپ خط معینی در غرب جزایر کیپ وِرد در غرب آفریقا مرز میان اسپانیا و پرتغال اعلام شد، به این ترتیب که شرقِ خط به پرتغال و غرب آن به اسپانیا تعلق گرفت.

کنفرانس تهران بدون حضور محمدرضا شاه- 1943

تشکیل کنفرانس عالی سران سه کشور متفقین در تهران ملقب به کنفرانس تهران از وقایع مهم دومین سال حکومت پهلویِ پسر در دوران جنگ جهانی دوم است. استالین، چرچیل و روزوِلْت، سران شوروی، انگلستان و امریکا در روز 28 نوامبر 1943 در تهران و در سفارت روسیه با یک‏دیگر ملاقات کردند.

این کنفرانس که تا اول دسامبر طول کشید و 4 روز زمان برد، طرح عملیات نهایی برای در هم شکستن نیروی مقاومت آلمانی‏‌ها که متضمن گشودن جبهه دوم در غرب اروپا و حمله بزرگ ارتش شوروی در جبهه شرق بود، مورد بررسی قرار گرفت.

هم‏چنین استالین در این کنفرانس، موضوع منابع نفتی ایران و کشورهای ساحلی خلیج فارس را مطرح کرد و خواستار توافقی درباره تقسیم این منابع در آینده بین سه کشور شد اما بزرگ‏ترین موفقیتی که در کنفرانس تهران نصیب استالین شد نزدیکی به روزولت و جلب اعتماد او بود که نتایجش را در جنگ و کنفرانس یالتا نشان داد.

البته تشکیل کنفرانس سران سه کشور در تهران برای ایران هم سودمند بود، زیرا استالین و چرچیل و روزولت با صدور اعلامیه‏‌ای، استقلال و تمامیت ارضی ایران را تضمین کردند و تعهد قبلی انگلستان و شوروی درباره تخلیه ایران به فاصله 6 ماه پس از پایان جنگ را مورد تاکید قرار دادند، تاکیدی که هرگز اجرایی نشد. علی‏رغم تعهد متفقین برای خروج از ایران، این نیروها تا سالها بعد از جنگ، از تخلیه ایران امتناع کردند.

ایران کمی قبل از برگزاری کنفرانس تهران در 9 سپتامبر 1943 رسما به آلمان اعلان جنگ داده و به جرگه متفقین پیوسته بود.

مرگ سازنده اولین پیل هسته‌ای جهان- 1954

انْریکو فرمی، دانشمند هسته‌ای و فیزیک‌دان معروف ایتالیایی در 29 سپتامبر 1901 در شهر رم به دنیا آمد. پس از تحصیلات متوسطه وارد کالج پیزا شد و به سبب آزمایش‌هایی که با پرتوهای ایکس انجام داد در 21 سالگی به اخذ درجه دکترای فیزیک نائل آمد.

فرمی تحقیقات خود را در آلمان دنبال کرد و در 25 سالگی به استادی دانشگاه دست یافت. وی در ضمن تدریس، مطالعات و تحقیقات علمی خود را ادامه داد و به کشفیاتی رسید که کشف تشعشع رادیو اکتیویته اشعه بتا از آن جمله است.

او از آن به بعد افکارش را بر کارهای تجربی و علمی متمرکز کرد و به مطالعه ساختار اتم پرداخت. در نهایت با تلاش شبانه‌روزی فرمی و همکارانش، در دوم دسامبر 1942 «شکافت هسته اتم» اتفاق افتاد که گامی بلند در پیشرفت علم در این عرصه برداشت.

فرمی در سال 1939 به دلیل اختلاف با رژیم فاشیستی ایتالیا راهی امریکا شد و به کارهای علمی خود ادامه داد. در این زمان رقابت مرگباری بین دول محور و متفقین برای تهیه بمب هسته‌ای در گرفته بود تا این‌که فرمی در دوم دسامبر 1942 موفق به ساخت «پیل هسته‌ای» شد و دنیا را وارد عصر اتم کرد.

با ساخت پیل هسته‌ای مقدمات ساخت بمب هسته‌ای نیز به وجود آمد. با ساخت بمب هسته‌ای کشفی که می‌توانست آغازی خوش برای پیش‌برد علم در خدمت بشریت باشد، با بمباران هسته‌ای هیروشیما و ناکازاکی در جریان جنگ جهانی دوم، تراژدی وحشت‌ناکی را رقم زد و بشریت را به نابودی و نیستی کشاند.

در اثر اکتشافات عمده فرمی، وی در سال 1948 به دریافت جایزه نوبل فیزیک نائل شد هم‌چنین در سال 1954 به پاس خدمات علمی این دانشمند هسته‌ای عنصر 100 را به نام وی نهادند که به «فرمیوم» موسوم شد.

سال‌های پایانی عمر فرمی در امریکا سپری شد تا آنکه در 28 نوامبر 1954 در 53 سالگی درگذشت.

خروج نیروهای انگلیسی از جزایر ایرانی خلیج فارس (1971م)

به دنبال خروج نیروهای اشغال‌گر انگلیسی از سه جزیره ایرانی بوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک در 28 نوامبر 1971 ایران حاکمیت خود بر این جزایر را اعاده کرد.

خروج انگلیس از این سه جزیره ایرانی در خلیج فارس در چارچوب طرح انگلیس برای خارج شدن از منطقه دریای مدیترانه و خلیج فارس به خاطر مشکلات سیاسی و اقتصادی خود بود.

سه جزیره ایران که در این روز از اشغال انگلیس آزاد شدند، به دلیل قرار گرفتن در مدخل تنگه هرمز که خلیج فارس را به دریای عمان متصل می‌کند از موقعیت استراتژیک خاصی برخوردارند.

انگلیس این جزایر را در سال 1887 به تصرف درآورده بود تا از این طریق، امنیت مبادلات تجاری خود را در خلیج فارس و اقیانوس هند، تضمین کند.

خروج انگلستان، اگرچه به بازگشت جزایر بوموسی و تنب بزرگ و کوچک به خاک ایران منجر شد اما تحریکات بیگانگان و به ویژه امریکا و انگلستان باعث شد تا جزایر دزدان دریایی ملقب به کشور امارات متحده عربی هرازگاهی ادعای مالکیت این جزایر را داشته باشد.

در تقویم میلادی مناسبت‌های دیگری چون: تولد “ویلیام بِلِیک” شاعر و نقاش برجسته انگلیسی در سال 1757، تولد فردریک انْگِلْس فیلسوف سوسیالیست آلمانی در سال 1820، استقلال پاناما از اسپانیا در سال 1821، درگذشت واشنگتون ایروینْگ اولین رمان‌نویس معروف آمریکایی در سال 1859، تولد اشتفان تِسوایگ نویسنده برجسته اتریشی در سال 1881، آغاز استعمار رسمی کشور کنگوی کینشازا توسط استعمارگران بلژیکی در سال 1908، روز ملی و استقلال آلبانی از امپراتوری عثمانی در سال 1912، روز ملی و استقلال موریتانی از استعمار فرانسه در سال 1960، به قدرت رسیدن موسولینی در ایتالیا در سال 1921 و سازمان ملل قطعنامه صادر و نسبت به حمله به مصر اسرائیل را محکوم کرد در سال 1956 به ثبت رسیده است.

منبع: ایسنا