«بین‌المللی‌سازی»، کلیدواژه گسترش تنش‌ها در تنگه تایوان
تهران- ایرنا- تلاش‌های تایوان برای جلب حمایت بین‌المللی و تقویت روابط با اروپا، باعث شده است «بین‌المللی‌سازی» به محور اصلی اختلافات و افزایش تنش‌ها در تنگه تایوان تبدیل شود، موضوعی که پکن آن را تهدیدی جدی برای تمامیت ارضی خود می‌داند.
به گزارش روز چهارشنبه ایرنا ، در حالی که تایوان تلاش می‌کند با تقویت روابط دیپلماتیک خود به‌ویژه با کشورهای اروپایی، جایگاهش را در صحنه بین‌المللی ارتقا دهد، چین با حساسیت ویژه‌ای این اقدامات را دنبال می‌کند. پکن معتقد است که این تلاش‌ها در راستای «بین‌المللی‌سازی» مساله تایوان بوده و تمامیت ارضی و حاکمیت ملی چین را تهدید می‌کند. به همین دلیل، واکنش‌های چین از جمله برگزاری رزمایش‌های نظامی گسترده در اطراف تایوان، به شکلی بی‌سابقه افزایش یافته است. در این میان، مفهوم «بین‌المللی‌سازی» اکنون به کانون اختلافات دو سوی تنگه تبدیل شده و بر پیچیدگی وضعیت منطقه افزوده است.
تارنمای تحلیلی اوراسیا ریویو، در گزارشی به بررسی چارچوب جدید روابط چین و تایوان و نگرانی پکن از گسترش روابط دیپلماتیک تایپه پرداخت و نوشت: چهار روز پس از روز ملی تایوان در 10 اکتبر 2024 (19 مهر 1403)، ارتش آزادی‌بخش خلق چین (PLA) رزمایش بزرگی اطراف تنگه تایوان با نام «شمشیر مشترک-2024B» برگزار کرد. مقامات تایوانی و آمریکایی این رزمایش را «تحریکات نظامی» خواندند و آن را محکوم کردند. چین این اقدامات را با عبارتی تعریف کرد که کلیدی برای درک نگرانی پکن از تنش‌های اخیر در تنگه تایوان است: «بین‌المللی‌سازی مسئله تایوان» . این اصطلاح اختلاف دیدگاه‌های پکن و تایپه درباره وضعیت موجود و پیچیدگی روابط دو سوی تنگه را نشان می‌دهد.
«بین‌المللی‌سازی» به چارچوب‌بندی روابط چین و تایوان به‌عنوان رابطه‌ای میان دو دولت و مناقشه‌ای بین‌المللی اشاره دارد که امکان مداخله طرف‌های سوم را فراهم می‌کند. این اصطلاح که در دهه 1950 شکل گرفت، دوباره زمانی در گفتمان رسمی چین ظاهر شد که پکن مقایسه میان تهاجم روسیه به اوکراین در فوریه 2022 (بهمن 1400) و احتمال حمله چین به تایوان را رد کرد. چنین موضع‌گیری‌هایی نشان‌دهنده تاکید دیرینه پکن بر این موضوع است که تایوان بخشی از خاک چین است و مساله تایوان باید به‌عنوان یک مبحث داخلی حل‌وفصل شود.
چین در توجیه رزمایش‌هایش متعدد خود، بارها مخالفت خود را با بین‌المللی‌سازی این منطقه بیان کرده است که دو مورد بسیار مهم آن اعتراض پکن به مواضع مطرح شده لای چینگ ته، رئیس تایوان در مراسم تحلیف او در مه 2024 (اردیبهشت 1403) و بار در روز ملی تایوان در ماه اکتبر بود.
لای در سخنرانی‌های خود تلاش کرده است تا روابط دو سوی تنگه را به‌عنوان رابطه‌ای میان «دو کشور» نشان دهد، رویکردی که با سیاست محتاطانه رئیس سابق تایوان، تسای اینگ ون، متفاوت است. برخلاف سخنرانی‌های تحلیف تسای در سال‌های 2016 و 2020، لای متعهد به مدیریت روابط تنگه بر اساس قانون اساسی جمهوری خلق چین و قانون حاکم بر روابط مناطق تایوان و سرزمین اصلی نشد. این متون قانونی در ظاهر به اتحاد متعهد هستند و روابط تنگه را به‌عنوان رابطه‌ای میان مناطق مختلف تحت حاکمیت چین و نه روابط خارجی معمول، توصیف می‌کنند. رئیس فعلی جزیره تایوان با اشاره به این متون، تلاش داشت اصل «چین واحد» پکن را دور بزند و زمینه‌ای برای دیپلماسی ایجاد کند.
لای با استناد به قانون اساسی جمهوری چین تلاش کرد تاکید کند تایوان کشوری مستقل و دارای حاکمیت مجزا است و «جمهوری چین و جمهوری خلق چین تابع یکدیگر نیستند». این ادعا که تا حدی ریشه در سخنرانی روز ملی تسای در سال 2021 داشت، از سوی پکن به‌عنوان یک نظریه جدید دو کشوری و تلاشی پنهانی برای استقلال تایوان محکوم شد.
رویکرد لای در روابط دو سوی تنگه نشان‌دهنده اولویت او در جلب حمایت داخلی به‌جای تعامل با پکن است. بیشتر مردم این جزیره خواهان حفظ هویت مستقل تایوانی خود هستند، بدون اینکه استقلال رسمی را اعلام کنند. لای در تلاش است تا تایوانی‌هایی را که خواهان استقلال هستند با کسانی که به میراث جمهوری چین ارزش می‌دهند، متحد کند. او استدلال کرده است که جمهوری خلق چین 75 ساله نمی‌تواند سرزمین مادری جمهوری چین 113 ساله باشد. این ادعا از سوی پکن «مضحک» توصیف شد، اما 57 درصد از مردم تایوان از آن حمایت کردند.
لحن تند لای برای جدا کردن تایوان از چین، هم نشان‌دهنده رویکرد عمل‌گرایانه او در مسیر استقلال تایوان است و هم بیانگر محدودیت‌هایی است که سیاستمداران تایوانی در مواجهه با ترجیحات مردمی با آن مواجه‌اند. بیشتر مردم تایوان خواهان حفظ استقلال عملی زیر پرچم جمهوری چین هستند و بازتعریف روابط دو سوی تنگه تحت مفاهیمی مبهم مانند اجماع 1992 چندان محبوب نیست.
برداشت تایوان از وضعیت موجود با برداشت پکن متفاوت است؛ پکن وضعیت موجود را بر این اساس تعریف می‌کند که اکثر کشورها برای ایجاد روابط رسمی با جمهوری خلق چین، جمهوری چین را به رسمیت نمی‌شناسند. بنابراین، پکن حمایت دیپلماتیک سایر کشورها از تایپه را غیرقابل‌قبول می‌داند، به‌ویژه زمانی که تایپه به‌دنبال مقاومت در برابر اتحاد با پکن است.
اوراسیا ریویو همچنین تحلیل کرد: انزوای دیپلماتیک تایوان به سود پکن است و به این کشور اجازه می‌دهد از ابزارهای مختلفی برای اعمال فشار بر تایپه و مجبور کردن آن به اتحاد استفاده کند. این ابزارها، رد وضعیت بین‌المللی آب‌های تنگه تایوان، افزایش گشت‌زنی‌های دریایی چین نزدیک به قلمرو تایوان و تلاش‌های جدید برای تفسیر مجدد قطعنامه 2758 سازمان ملل متحد را شامل می‌شود.
در دوران رهبری شی جین‌پینگ، پکن پیشنهاد تعامل تسای درباره روابط دو سوی تنگه را که اشاره‌ای مستقیم به اجماع 1992 نداشت، رد کرد و به‌طور یکجانبه تلاش کرده است اتحاد تحت جمهوری خلق چین را به پیش ببرد. این وضعیت چرخه‌ای از اقدام و واکنش ایجاد کرده که در آن هر دو طرف از ابهام می‌ترسند، زیرا ممکن است جدایی مستمر را رسمی کند یا به اتحاد اجباری منجر شود.
برای پکن دشوار است که همزمان با بین‌المللی‌سازی مقابله کرده و از طریق ابزارهای نظامی استقلال تایوان را متوقف کند. از یک سو، پکن تلاش می‌کند از اتهامات غرب مبنی بر اینکه چین یک رقیب سیستماتیک یا نیروی تجدیدنظرطلب است، اجتناب کند. از سوی دیگر، مانورهای عظیم ارتش چین توجه جهانی را به تایوان جلب می‌کند.
تهدید چین به جنگ، تاکنون تایپه را از کنار گذاشتن نام جمهوری خلق چین و تاسیس یک جمهوری تایوانی بازداشته است. با این حال، این تهدید نمی‌تواند اشتیاق تایوانی‌ها برای مشارکت بین‌المللی را کاهش دهد یا هویت چینی را به شهروندان تایوانی تحمیل کند.
لین چیا لونگ، وزیر امور خارجه تایوان، در روزهای اخیر پس از دیدار با قانون‌گذاران اروپایی در بروکسل و نظارت بر تلاش‌ها برای تعمیق همکاری‌های دوجانبه در توسعه فناوری هواپیماهای بدون سرنشین بین تایوان و لیتوانی، سفر یک هفته‌ای خود به اروپا را به پایان رساند.
تحلیلگران می گویند این سفر بخشی از تلاش های مداوم تایوان برای تعمیق تعامل با کشورهای اروپایی و نشان دهنده تلاش دولت فعلی برای تمرکز بر تسهیل همکاری عملی و ملموس با تک تک کشورها بود.
پیش از آن نیز تسای اینگ ون، رئیس سابق جزیره تایوان به منظور جلب حمایت بین‌المللی و ایجاد ائتلاف‌هایی جدید در برابر آنچه تهدیدات از سوی دولت مرکزی چین می‌نامد، به جمهوری چک سفر کرد.
اگرچه اختلافات دو سوی تنگه عمیق‌تر شده است، وقوع بحران دیگری در تنگه تایوان به اقدامات آمریکا بستگی دارد. پکن، بیشتر نگران این است که واشنگتن به روند بین‌المللی‌سازی تنگه دامن بزند. در زمان ریاست‌جمهوری جو بایدن، سفر نانسی پلوسی، رئیس سابق مجلس نمایندگان آمریکا، به تایوان در اوت 2022 (مرداد 1401) ارتش چین را به برگزار کردن رزمایش‌های گسترده واداشت اما همزمان توجه بین‌المللی به تایوان را هم افزایش داد.
با بازگشت دونالد ترامپ با سبک انزواگرایانه و معامله‌محورش به کاخ سفید، مشخص نیست که رویکرد بایدن نسبت به تایوان ادامه یابد. تاکنون واشنگتن با کمک‌های نظامی و اقداماتی نمادین فضا را به سمت بروز یک بحران نظامی برده است.
منبع: ایرنا