عبور از دروازه تاریخ با صدارت فرمانفرما

به گزارش ایسنا، امروز 30 آبان 1403 خورشیدی به اهم مناسبت‌ها و اتفاقات تاریخیِ این روز می‌پردازیم.

واگذاری امتیاز نفت خزر به شرکت آمریکایی استاندارد اویل- 1300

احمد قوام‌السلطنه صدراعظم وقت ایران در زمان صدارتش در آخرین سال‌های سلطنت احمد قاجار، لایحه‌ای تنظیم کرد که بر اساس آن امتیاز بهره‌برداری از نفت ایران در دریای خزر به شرکت آمریکای استاندارد اویل واگذار می‌شد.

به دلیل حساسیت امپراتوری روسیه و انگلیس روی ایران و امتیازات خدادادی اش، دولت و مجلس وقت توافق کردند تا لایحه مذکور به طور محرمانه به تصویب مجلس شورای ملی برسد تا دو قدرت منطقه‌ای مذکور متوجه موضوع و مداخله در قرارداد نشوند.

هدف قوام‌السلطنه از واگذاری این امتیاز به آمریکایی‌ها ایجاد توازن در سیاست خارجی ایران و مشارکت شرکت‌های آمریکایی در بخش اقتصادی ایران بود، اما 2 روز بعد از تصویب لایحه مذکور، دولت روسیه از امضای قرارداد مطلع و سر و صدایش بلند شد.

دولت وقت روسیه طی یادداشت‌هایی به وزرات خارجه ایران اعتراض شدیداللحن را در قالب اولتیماتوم تسلیم دولت وقت ایران کرد. به دنبال اعتراض دولت شوروی، دولت انگلستان نیز طی یادداشتی به این مسئله اعتراض کرد.

روسیه علاوه بر اعتراض خواستار اجرای قرارداد نفت که سابقا با ایران داشت، شد ولی نمایندگان مجلس شورای ملی با غیرقانونی خواندن قرارداد نفتی، زیر بار خواسته مقامات روسیه و انگلیس نرفت و به اولتیماتوم‌ها توجهی نکرد.

مرگ عبدالحسین فرمانفرما- 1318

عبدالحسین در حدود سال 1232 در تهران متولد شد. دوران تحصیل را در دارالفنون گذارند و بعد از آن به خدمت نظام درآمد. وی در نظام ترقی کرد در سفر ناصرالدین شاه به اروپا، رئیس گارد حفاظت شاه بود و پس از بازگشت از اروپا لقب فرمانفرما گرفت و حاکم استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان شد.

نصرت‌الدوله، سالار لشکر و فرمانفرما از القاب عبدالحسین فرمانفرما بود. او برادرزاده محمد شاه قاجار و پسر عموی ناصرالدین شاه بود.

فرمانفرما بعد از حکومت بر دو استان جنوبی، در سایر مقام‌های دولتی منصوب شد تا اینکه در مدتی کوتاه در دوره سلطنت احمدشاه قاجار صدراعظم ایران شد اما بعد از کودتای سوم اسفند 1299 رضا سردارسپه و سید ضیاءالدین طباطبایی علیه سلسله قاجار، به دستور سید ضیاء دستگیر و زندانی شد.

او در تمام 100 روز صدارت سید ضیاءالدین طباطبایی، زندانی بود. بعد از برکناری سید ضیاء از زندان آزاد شد اما هیچ پست حکومتی یا دولتی به او داده نشد و صرفا در مراسم‌ها و جشن‌های دربار پهلوی پدر دعوت شد.

فرمانفرما با وجود نزدیکی به رضا سردارسپه در دوره سلطنت او هیچ پست دولتی نگرفت.

او در عمر سیاسی‌اش 10 بار حاکم استان‌ها، 9 بار وزیر و 2 بار صدراعظم ایران شد. فرمانفرما در سیاست داخلی مردی مستبد، حیله‌گر و چاپلوس و در سیاست خارجی حامی و سرسپرده و تامین کننده منافع امپراتوری انگلیس‌ در ایران بود.

او در طول دوران مسوولیتش دارایی و املاک زیادی خریداری کرد و مباشرینی آنها را اداره می‌کردند. فرمانفرما برای نگه داشتن ثروت هنگفتش، با توجه به تغییرات حکومت، انعطاف پیدا می‌کرد چنانکه پس از سقوط رژیم مستبد محمدعلی شاه و شکل گرفتن نظام مشروطه و حتی بعد از سقوط سلسله قاجار و روی کار آمدن رضا شاه پهلوی به این خوی انعطاف‌پذیر متوسل می‌شد.

فرمانفرما سرانجام در 30 آبان 1318 در 86 سالگی درگذشت و در شهر ری دفن شد.

در تقویم هجری شمسی مناسبت‌های دیگری از جمله: تصویب قانون 53 ماده‌ای انتخابات مجلس شورای ملی در سال 1290، متهم کردن دولت صمصام السلطنه به اتهام خودسری و بی‌کفایتی از سوی روزنامه‌ها در پی غیبت ناصرالملک نایب‌السلطنه در سال 1291، تصرف همدان توسط قشون محمدتقی خان پسیان در نبرد با نظامیان روس در سال 1294، معرفی کابینه عین‌الدوله رئیس الوزراء‌ در دوره سلطنت احمد شاه قاجار در سال 1296، تصویب فوریت لایحه واگذاری امتیاز بهره‌برداری از چاههای نفت شمال به شرکت استاندارد اویل آمریکایی در 5 ماده به مجلس شورای میل و تصویب فوریت در سال 1300، اعلام موجودیت محمد نادرخان ملقب به نادرشاه در افغانستان و زدن تلگراف به شاه ایران در سال 1308، تغییرات عبدالعلی لطفی در وزارت دادگستری و انحلال دیوان عالی کشور، دیوان کیفر کارکنان دولت، دیوان دادرسی دارایی، دادرسی ارتش و دادستانی ارتش مبتنی بر اختیاراتی که دکتر محمد مصدق به او داد در سال 1331، اعلام 4 برابر شدن قیمت جهانی نفت توسط جمشید آموزگار وزیر دارایی امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر وقت ایران در سال 1352، خرید 2 کارخانه تولید سیمان از شوروی در سال 1352 و وفات آیت ‌الله تبریزی از مراجع تقلید شیعه در سال 1385 به ثبت رسیده است.

در تقویم هجری قمری نیز مناسبت‌هایی چون: وفات احمد عبد ربّه شاعر و نویسنده‌ عرب در سال 328، درگذشت ابوالعباس احمد بن علی نجاشی عالم شهیر شیعه در قرن پنجم در سال 450 و رحلت علامه سید محمد مولانا عالم و مؤلف 1363 به ثبت رسیده است.

در تقویم میلادی نیز این رویدادها به ثبت رسیده است:

شهادت عِزالدین قَسّام روحانی ضد صهیونیستی- 1935

شیخ عزالدین قسام یکی از رهبران برجسته نهضت اسلامی فلسطین در نیمه اول قرن 20 بود که دارای قدرت و نفوذ فوق العاده‏‌ای بین مردم مسلمان عرب خاورمیانه بود. او در دانشگاه الازهر مصر تحصیل کرد و مدتی نیز به عنوان یکی از وکلای شهر لاذقیه واقع در غرب سوریه به کار پرداخت.

قسّام که از روحانیان فاضل و از دانشمندان فلسطین محسوب می‏شد، در بحبوبه انتقال سیل‏آسای یهودیان اروپا به فلسطین اشغالی در دهه 1930 که توسط گروه‏های تروریستی یهودی و با همکاری موثر نیروهای استعمارگر بریتانیا صورت می‏‌گرفت، قیام اسلامی و مسلحانه خود را علیه صهیونیست‏ها و انگلیسی‏ ها آغاز کرد.

هم‏زمان با این مهاجرت‏ ها که ظاهرا بر اثر سیاست‏ های ضدیهودی نازی ‏ها در اروپا و در واقع برای تشکیل رژیم صهیونیستی در فلسطین روی داد، گروه ‏های تروریستی یهود با انجام اعمال تروریستی علیه سکنه مسلمان و عرب فلسطین به دنبال فراری دادن اعراب فلسطینی و جای‏گزین کردن یهودیان تازه وارد بودند.

در این بین قیام مردمی عزالدین قسّام، به سرعت وارد مرحله مسلحانه گردید و ضربات متعددی را بر پیکر مهاجران صهیونیست وارد آورد. قیام عزالدین قسام از جانب هیچ یک از رهبران عرب آن روز مورد حمایت قرار نگرفت. در نهایت، صهیونیست‏ها با همکاری استعمارگران انگلیسی در توطئه‏‌ای مشترک او را به قتل رساندند.

او سرانجام در 20 دسامبر 1935 در نبردی نابرابر به شهادت رسید.

محاکمه رهبران نازی در دادگاه نورنبرگ- 1945

با فروکش کردن آتش جنگ جهانی دوم بزرگ‏ترین دادرسی مربوط به جنایت‏کاران جنگی نازی از 20 نوامبر سال 1945 در شهر نورنبرگ آلمان آغاز به کار کرد. مقررات مربوط به تشکیل این دادگاه قبلا از طرف سران سه کشور فاتح، شامل آمریکا، انگلیس و شوروی سابق تعیین و مقرر شد اعضای هیات قضات از مقامات عالی رتبه قضایی کشورهای اشغال کننده آلمان تعیین شوند.

رسیدگی به جرایم 22 نفر از رهبران آلمان هیتلری که بیشتر آن‏ها به جنایت علیه بشریت و مشارکت در توطئه بر ضد صلح و جنایات جنگی متهم شده بودند بیش از 10 ماه طول کشید.

دادگاه سرانجام در روز اول اکتبر 1946، 12 نفر از آنان را به اعدام و 7 نفر دیگر را به حبس ابد محکوم کرد و 3 نفر را هم که در اواخر حکومت هیتلر در مصدر کاری نبودند، تبرئه کرد. در این دادگاه، علاوه بر جنایت‏کاران نازی، متهمانی از دیگر کشورها نیز محکوم شدند.

تقاضای تخفیف مجازات محکومیت از طرف شورای عالی متفقین برای نظارت بر امور آلمان رد شد و احکام در روز 16 اکتبر 1946 به اجرا درآمد.

مرگ فرانچسکو فرانکو دیکتاتور اسپانیا- 1975

فرانچسکو در چهارم دسامبر 1892 در اسپانیا به دنیا آمد. در جوانی وارد ارتش شد و مدارج ترقی را طی کرد. در 42 سالگی به ریاست ستاد ارتش اسپانیا منصوب شد. فرانکو در سال 1936 در راس نظامیان سلطنت‌طلب و شورشی علیه حکومت جدید جمهوری اسپانیا وارد جنگ شد و همین شورش موجب جنگ داخلی 2 سال و نیمه در این کشور شد و در این درگیری ‏ها با کمک و حمایت آلمان و ایتالیا موفق به تثبیت قدرتش شد و در سال 1939 زمام امور اسپانیا را در دست گرفت.

فرانکو بعد از نشست بر صندلی قدرت فعالیت احزاب به جز حزب فالانژ را ممنوع کرد و عناوین چون رئیس مملکت، نخست‌وزیر و فرمانده کل نیروهای مسلح را بر خود نهاد و اعلام کرد: «فقط در مقابل خدا و تاریخ مسؤول است.»

او با وجودی که حکومتش را مدیون هیتلر و موسولینی بود، اما حاضر نشد در جنگ جهانی دوم شرکت کند. وی با اینکه سیاست بی‏‌طرفی در پیش گرفت اما در تبلیغات و موضع‏‌گیری‏ های سیاسی از هیتلر دفاع کرد.

با حمله هیتلر به روسیه در سال 1941، فرانکو نیروی دریایی اسپانیا را در اختیار آلمان قرار داد تا از آن علیه شوروی استفاده کند. به همین دلیل پس از پایان جنگ جهانی دوم اسپانیا مورد محاصره اقتصادی متفقین قرار گرفت و از عضویت در سازمان ملل و ناتو محروم شد.

دیکتاتور اسپانیا قانون جانشینی و موروثی حکومتی اسپانیا را بر اساس رژیم سلطنتی مقرر کرد و بعد از همه‌پرسی در سال 1947 قدرت بلامنازع اسپانیا شد. سیاست فرانکو در سال‏ های پس از جنگ جهانی دوم همواره بر پایه نزدیکی به غرب به ویژه آمریکا از جهات سیاسی و اقتصادی بود.

او در سال ‏های حکومت خود از یک سو بر بهبود وضع اقتصادی اسپانیا و از سوی دیگر بر سرکوبی فعالیت‏ های سیاسی مخالفان متمرکز بود. فرانکو در تمام طول دوران حکومتش در محافل جهان به عنوان دیکتاتور شهرت داشت تا این‏که در 20 نوامبر 1975 پس از حدود 37 سال حکومت بر اسپانیا در 83 سالگی درگذشت.

با وجود تلاش فرانکو برای موروثی کردن سلطنت، بعد از مرگش، حکومت به خاندان سلطنتی قبلی بازگشت.

ساخت اولین هواپیمای خورشیدی- 1980

اولین هواپیما با نیروی محرکه خورشیدی سولار چلنجر نام داشت که توسط یک گروه علمی زیر نظر دکتر پال مک گریدی طراحی و ساخته شد و اولین پرواز آزمایشیش را در 20 نوامبر 1980 انجام داد.

در 7 ژانویه 1981 در پروازی بر فراز دریای مانش بین فرانسه و انگلیس مسافت 290 کیلومتری را در 5 ساعت و 23 دقیقه و حداکثر ارتفاع 11 هزار فوت طی کرد.

در تقویم میلادی مناسبت‌های دیگری چون: آغاز سلطنت اردوان پنجم آخرین پادشاه سلسله اشکانیان در سال 216، مرگ لئو تولْسْتوی نویسنده بلندآوازه روس در سال 1910، پایان نهضت اسلامی مردم عراق علیه استعمارگران انگلیسی در سال 1920، ورود نیروهای چینی به شبه‌ جزیره کره در جریان جنگ دو کره در سال 1950، مرگ بندتو کروچه بزرگ ‌ترین فیلسوف معاصر ایتالیا در سال 1952 و آغاز ساخت ایستگاه فضایی بین‌المللی در مدار زمین در سال 1998 به ثبت رسیده است.

منبع: ایسنا