توسعه کریدور شمال – جنوب با سواحل مکران / شکست پروژه صهیونیستی ناامن‌سازی مکران توسط جیش‌الظلم

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، «مَکْران یا مُکْران یا مِکْران (به بلوچی: مَکُّران)، به انگلیسی:Makoran » نامی است که در طول تاریخ به مناطق جنوبی بلوچستان که در امتداد ساحل بلوچستان به طول 600 مایل (حدودا 1000 کیلومتر) از راس‌الکوه در غرب جاسک و حد میناب در ایران تا شرق لس‌بیله و نزدیکی بندر کراچی در پاکستان گسترده است، گفته می‌شد. مکران به زبان بلوچی یعنی سرزمین دارای نخل یا نخلستان که این نام از جغرافیای طبیعی منطقه گرفته شده است.

مکران کجاست؟

مکران نام تمدنی کهن است که در حدود قبل 2500 تا 550 پیش‌از میلاد، وجود داشته است که تاریخ پیدایش آن هم‌دوره سومری‌ها و آکدی‌ها تخمین زده می‌شود که گستره‌ی آن بر بخش‌های جنوب بلوچستان و بخش‌هایی از عمان و امارات متحده عربی می‌رسید. در متون سومری و آکدی آمده است که، مکران به خاطر کشتی‌سازی و قابلیت‌های دریایی‌اش شهرت داشت، یک کشتی مگان قادر به حمل حدود 20 تن بار بود که هر کدام را به یک کشتی مهیب تبدیل می‌کرد.

منطقه مکران بر اساس سند توسعه و عمران منطقه ساحلی مکران مصوب 1398 بخش ساحلی جنوب‌شرقی کشور را در دو استان هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان دربر می‌گیرد. بر اساس این سند، شهرستان‌های میناب، سیریک و جاسک در استان هرمزگان و زرآباد، کنارک، چابهار و دشتیاری در استان سیستان‌وبلوچستان جزء مناطق ساحلی مکران و طرح توسعه آن محسوب می‌شوند.

بندر راهبردی مکران نیز در شرق استان هرمزگان حوالی جاسک و در منطقه کوه‌مبارک قرار دارد. طول سواحل مکران 1440 کیلومتر است که حدود 900 کیلومتر آن در استان هرمزگان و 540 کلیومتر آن نیز در استان سیستان‌وبلوچستان قرار گرفته و از آن‌جایی که یکی از استراتژی‌های سازمان بنادر، توجه ویژه به بنادری است که در آینده، نقاط راهبردی خواهند بود، توجه به این بندر هم در دستور کار قرار دارد و به گفته‌ی مسئولان، مطالعات اقتصادی‌ برای توسعه آن در حال انجام است.

طرح توسعه 5 ساله سواحل مکران

در سال 1387 برای اولین‌بار اهمیت منطقه مکران توسط مقام معظم رهبری مطرح شد. از آن‌زمان توسعه‌ی سواحل مکران همواره مطرح بوده و همه مسئولان هم به این موضوع پرداخته‌اند ‌و نقش آن در توسعه‌ی اقتصاد ملی و اثرات آن، مورد بررسی قرار گرفته است. در حال حاضر در سواحل مکران برنامه‌های دولت به منظور رشد اقتصادی کلان کشور در حال انجام است.

در عین حال شهریور 1401 بود که سیاست‌های کلی برنامه هفتم از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شد که در بند 11 آن به تحقق سیاست‌های کلی آمایش سرزمین با توجه به مزیت‌های بالفعل و بالقوه و اجرایی ساختن موارد برجسته‌ی آن با توجه ویژه بر دریا، سواحل، بنادر و آب‌های مرزی تاکید شده بود.

«محمد مخبر» معاون اول رئیس‌ دولت سیزدهم در چهارمین جلسه‌ی شورای توسعه سواحل مکران که دی‌ماه سال 1401 برگزار شد، مکران را منطقه فرصت‌ها خواند و برنامه‌ریزی برای توسعه این منطقه با محوریت فعال‌کردن مردم طبق یک نقشه و سند آمایش سرزمینی بر اساس اسناد بالادستی را ضروری خواند.

وی خاطرنشان کرد: «ایجاد 27 شهر و نقطه‌ی جدید ساحلی از مهم‌ترین برنامه‌های دولت سیزدهم برای فعال‌سازی «اقتصاد دریامحور» است که از این تعداد، حدود 10 شهر در منطقه مکران قرار دارد و می‌تواند بستر مناسبی را برای سرمایه‌گذاری توسط شرکت‌های داخلی و خارجی فراهم آورد.»

در این جلسه که وزرای نفت، جهاد کشاورزی، نیرو و راه و شهرسازی، دبیر هیات دولت، معاون حقوقی رییس‌جمهور، دبیر شورای توسعه سواحل مکران و نمایندگان دستگاه‌های ذی‌ربط اجرایی و دولتی حضور داشتند، گزارشی از طرح جامع و برنامه توسعه 5 ساله مکران ارایه شد.

طبق این گزارش، توسعه منطقه مکران با دیدگاه آبادسازی سواحل، توسعه دریامحور و نگاه راهبردی به مناطق دریایی دیده شده است که این طرح 5 ساله‌ی توسعه، بر اساس بررسی اسناد فرادستی همانند طرح آمایش سرزمین، طرح آمایش استان‌های سیستان‌وبلوچستان و هرمزگان، طرح توسعه و عمران منطقه ساحلی مکران و سند طرح جامع مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی ایران، تهیه شده است.

بر این اساس، بارگیری و انتقال 15 میلیون تُن کالا در سال در مسیر کریدورهای بین‌المللی، گسترش سکونت‌گاه‌ها و شهرهای موجود و ایجاد شهرهای جدید به میزان 2 میلیون و پانصد هزار نفر جمعیت، گسترش زیرساخت‌های فرهنگی و آموزشی، تولید و انتقال 17 هزار مگاوات برق، تامین و انتقال 3 میلیون مترمکعب آب شرب، کشاورزی و صنعتی، ایجاد 4050 تخت درمانی و ایجاد 5 منطقه پیشران اقتصادی در سواحل و توسعه‌ی صنایع نفت، گاز و پتروشیمی‌، معدنی و گردشگری، شیلات و کشاورزی، کشتی‌سازی و پشتیبانی بندری، صنایع الکترونیک و حمل‌ونقل از جمله اهداف برنامه 5 ساله سواحل مکران است.

نقش موثر مکران در کریدور شمال – جنوب

بر اساس نظر کارشناسان، مکران نه در کریدور شرق به غرب بلکه در کریدور شمال به جنوب تعریف می‌شود. شمال به جنوب سه مسیر دارد؛ یک مسیر از بنادر شمالی، یعنی بنادر آستارا، انزلی، نوشهر، فریدون‌کنار و امیرآباد به سمت بندرعباس است که مسیر ریلی دارد. پس بنادر شمالی به بندرعباس متصل هستند. این وضعیت برای روسیه خوب است و مزیت دارد. مسیر دیگر مسیر قفقاز است که از سال‌های قبل یعنی در دوره‌های ریاست‌جمهوری خاتمی یا احمدی‌نژاد آمدیم پروژه بزرگ‌راهی را تعریف کردیم و مسیر میاندوآب به کرمانشاه را وصل کردیم تا ترکیه بتواند از آن‌جا به بندر امام کالا بیاورد. مسیر سوم بندر چابهار به سمت سرخس است که می‌شود محور شرقی کریدور شمال به جنوب. در این مسیر مکران اهمیت پیدا می‌کند.

تمام کشورهای حوزه اقیانوس هند، آسیای میانه و شرق روسیه، می‌توانند از مکران منتفع شوند. به‌عنوان مثال هند حجم زیادی از زغال‌سنگ خود را از معادن روسیه تامین می‌کند، همچنین کشورهای حوزه آسیای میانه به اروپا کالاهای خام صادر و مواد مصرفی وارد می‌کنند، به نحوی که بیشتر این کالاها از طریق بنادر شمالی و جنوبی صادر می‌شوند. کاری که ما می‌توانیم انجام بدهیم این است که کریدور سرخس – چابهار را فعال کنیم تا چین و هند از طریق بندر چابهار به آسیای میانه، روسیه و اروپا متصل شوند و ارزش افزوده این مسیر کریدوری از طریق سواحل مکران شامل حال ایران می‌شود.

البته باید زیرساخت‌ها توسعه داده شود. در سواحل مکران، دو بندر جاسک و چابهار را داریم که چابهار خود دو بندر اصلی دارد، یکی شهید کلانتری و دیگری شهید بهشتی؛ که مهم‌ترین آن در منطقه شرق تنگه هرمز، یعنی بندر شهید بهشتی است. کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز قطعاً می‌توانند مثمرثمر باشند. امارات شرکتی دارد به نام دی.پی.ورلد که در حوزه ترانزیت کالا فعال است. آنان سرمایه‌گذاری عظیمی در حوزه آسیای میانه می‌کنند و هیچ کشوری جز ایران نمی‌تواند این مزیت را داشته باشد که بتواند کالاها را انتقال بدهد. این امر بستگی دارد که کشورهای حوزه خلیج‌فارس بخواهند از کدام بندر ما استفاده کنند، بندرعباس، بندر شهید رجایی یا بندر بوشهر یا بندر گناوه. هر کدام از این بندرها در حوزه خلیج‌فارس مهم هستند. ما می‌توانیم این‌ها را به سمت بندر شهید بهشتی جذب کنیم یعنی بخواهیم در بندر شهید بهشتی سرمایه‌گذاری کنند و بتوانند کالا را انتقال بدهند.

هند: توافق چابهار به نفع کل منطقه خواهد بود

«سوبرامانیام جایشانکار» وزیر امور خارجه هند در واکنش به هشدار آمریکا یک روز پس از امضای قرارداد 10 ساله‌ی هند و ایران برای بهره‌برداری از بندر استراتژیک چابهار ایران، تاکید کرد که این توافق به نفع کل منطقه خواهد بود.

به گزارش ایندین اکسپرس، جایشانکار در مراسمی که در کلکته برگزار شد، گفت: «ما با بندر چابهار ارتباط طولانی‌ای داریم، اما به دلیل وجود مشکلات مختلف نمی‌توانستیم قراردادی طولانی امضا کنیم. در نهایت، ما توانستیم این موضوع را حل کنیم و توافق بلندمدت را به سرانجام برسانیم. یک توافق بلندمدت ضروری است، زیرا بدون آن نمی‌توانید عملیات بندری را که به اعتقاد ما به نفع کل منطقه است، بهبود ببخشید.»

پیشتر «ودانت پاتل» معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به امضای یک قرارداد 10 ساله بین ایران و هند برای مدیریت بندر چابهار، واکنش نشان داد و ضمن ابراز نگرانی از آن، هند را به اعمال تحریم تهدید کرد. ایران و هند یک قرارداد 10 ساله برای تجهیز و بهره‌برداری از پایانه‌های کانتینری و کالاهای عمومی بندر شهید بهشتی چابهار امضا کردند. این توافق را «مهرداد بذرپاش» وزیر سابق راه و شهرسازی و «ساربانادا» سونووال وزیر کشتیرانی هند در تهران امضا کردند، در همین راستا وزیر کشتیرانی هند این تحول را «لحظه‌ای تاریخی در روابط ایران و هند» توصیف کرد.

این اولین‌باری است که هند مدیریت یک بندر خارج از کشور را بر عهده می‌گیرد. قرارداد توسعه بندر چابهار ایران با سرمایه‌گذاری هند، در سال 2016 زمانی که «نارندرا مودی» نخست‌وزیر هند از ایران دیدار کرد، امضا شد.

شکست کریدور صهیونیستی آیمک به‌عنوان رقیب سواحل مکران

کریدور صهیونیستی هند – خاورمیانه – اروپا – اسرائیل(آیمِک) با ایجاد بسترهای اقتصادی، امنیتی و لجستیکی، موجب تمایل بیشتر کشورهای عربی به پروژه‌ی عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی شده است و از این‌جهت مورد حمایت ویژه هند و ایالات متحده آمریکا قرار دارد. البته با «عملیات طوفان‌الاقصی» و تقابل نظامی «محور مقاومت» با رژیم صهیونیستی، روابط ایران و کشورهای محور مقاومت توسعه یافته و راه‌اندازی کریدور ایران – عراق – سوریه امکان‌پذیرتر شده است، از طرف دیگر با ایجاد ناامنی در بنادر اسرائیلی از سوی محور مقاومت، شاهد توقف کریدور آیمک هستیم.

البته بازیگران عراقی و سوری هنوز قادر به بهره‌برداری از این معادله‌ی جدید نیستند. در عین‌حال با توجه به جذابیت روابط تجاری و اقتصادی با روسیه برای هندی‌ها از یک‌سو و راهبرد آمریکا برای مقابله‌ی جدی با کریدور ایران – عراق – سوریه از سوی دیگر، انتظار می‌رود اولویت هند برای همکاری اقتصادی با ایران روی کریدور شمال – جنوب متمرکز باشد و کریدور ایران – عراق – سوریه برای هند جذابیتی نداشته باشد. بنابراین طبق قرارداد توسعه‌ی بندر چابهار با هند، می‌توان منطقه مکران را شاه‌کلید کریدوری کشور در تقابل با مسیر ترانزیتی صهیونیستی آیمک دانست.

اقدامات تروریستی جیش‌الظلم، بزرگ‌ترین تهدید امنیتی مکران

گروهک موسوم به «جیش العدل» که خود را مدافع حقوق مردم بلوچستان معرفی می‌کند، پس از آن‌که با واکنش منفی افکار عمومی مردم نسبت به جنایات اخیر در شهرستان‌های چابهار و راسک واقع در جنوب استان سیستان‌وبلوچستان مواجه شد، برای توجیه جنایات خود در بیانیه‌ای «جلوگیری از توسعه سواحل مکران» را علت اقدام خود اعلام کرد.

به نظر می‌رسد که، این‌بار پروژه‌ی واگذارشده به جیش‌العدل، ناامن‌سازی چابهار با هدف خدشه‌دار ساختن امنیت ایران و جلوگیری از سهم گرفتن ایران در کریدور شمال – جنوب است. توسعه‌ی سواحل مَکُران بارها در صحبت‌های رهبر معظم انقلاب به عنوان نقطه‌ی اتصال کریدور شمال – جنوب مورد تاکید قرار گرفته و این بدان معناست که اهمیت استراتژیک بالایی برای کشور دارد. از این‌رو طبق اولویت‌های «برنامه هفتم توسعه» و «اقتصاد دریامحور»، باید سالی یک‌درصد به سهم اقتصاد دریا از اقتصاد ملی اضافه شود.

بر اساس برنامه‌ی هفتم توسعه، نیاز است تا 8 و نیم درصد جمعیت کشور به سواحل مکران منتقل شوند تا از این‌طریق بارگذاری جمعیت در فلات مرکزی کاهش یابد. حوضه‌ی آبریز فلات مرکزی 60 درصد جمعیت کشور را در خود جای‌ داده و این در حالی است که فلات مرکزی فقط از 10 درصد آب تجدیدپذیر کشور بهره‌مند است. لذا ظرفیت بارگذاری این حجم از جمعیت را ندارد. از همین‌رو، ضروری است تا بخشی از جمعیت بر اساس همین اصل و پژوهش‌های انجام‌شده برای جلوگیری از وقوع بحران به سواحل مکران منتقل شوند.

این طرح توسعه‌ای، حالا موجب شده تا بسیاری از بدخواهان از آن به عنوان پاشنه‌آشیل و ضربه به کشور سوءاستفاده کنند. در حال حاضر بسیاری از معاندان و مخالفان چنین القا می‌کنند که طرح توسعه‌ی سواحل مکران از سرمایه اجتماعی در منطقه برخوردار نیست و مردم آن را همراهی نمی‌کنند و با هدف فشار بر اقلیت‌های مذهبی طراحی شده است! در این بین حتی برخی از علمای صاحب‌نام اهل سنت نیز دلیل مخالفت خود را با توسعه سواحل مکران، لزوم حفظ بافت قومیتی در منطقه عنوان کرده و از هجوم جمعیت چند میلیونی به سواحل مکران ابراز نگرانی می‌کنند.

این در حالی است که، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل، بنادر و فرودگاه‌ها می‌تواند نقش مؤثری در جذب سرمایه‌گذاری و افزایش تجارت در منطقه داشته باشد. همچنین توسعه‌ی آموزش در منطقه به‌ویژه در زمینه‌های فنی و حرفه‌ای، می‌تواند به افزایش اشتغال و کاهش فقر کمک کند. بنابر این دشمنی گروهک تروریستی جیش‌الظلم با طرح توسعه مکران به‌دلیل مسائل قومیتی، تنها بهانه‌ای برای اطاعت از کارفرمای خود یعنی رژیم صهیونیستی است.

حمایت مالی دشمنان ایران از گروهک‌های تروریستی برای عدم توسعه سواحل مکران

«جیش العدل» که در زبان عربی به معنای “سپاه عدل” است، یک گروهک شبه‌نظامی سلفی سُنّی بلوچ است که عمدتاً در جنوب‌شرقی ایران فعالیت می‌کند. این منطقه محل سکونت تعداد زیادی از بلوچ‌های سُنّی است و دارای مرز قابل‌رسوخ با پاکستان است. جیش‌العدل مدعی است که یک سازمان جدایی‌طلب است که برای استقلال استان سیستان و بلوچستان ایران، برای مردم بلوچ مبارزه می‌کند.

این گروهک شبه‌نظامی در سال 1391 جانشین «گروه جُندالله» شد. جندالله در سال‌های پس از 1381 در مرزهای جنوب‌شرقی ایران تشکیل شد و بر مبنای الگوی القاعده – طالبانی به مبارزه مسلحانه با ایران پرداخت. اندیشه‌ی این گروه، برگرفته از باورهای ضد شیعی، ضد ایرانی، تکفیری و خشونت‌طلبانه بود. بازداشت، محاکمه و مجازات سرکرده جندالله (عبدالمالک ریگی) در سال 1389، انشعاب در این گروه را سبب شد و در نتیجه‌ی این انشعاب، گروهی تحت عنوان جیش‌العدل به سرکردگی «صلاح‌الدین فاروقی» تشکیل شد که اهداف خود را براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران، از بین بردن ثبات در داخل ایران، شکستن هژمونی ایران در منطقه و دفاع از حقوق بلوچ‌های اهل‌سنت عنوان کرد.

مدعی ضربه به جمهوری اسلامی ایران با حمایت و هدایت از گروهک تروریستی جیش‌العدل، موجب شده تا بسیاری از کشورها برای برافروختن اختلافات، آتش‌بیار معرکه شوند. پس از آغاز عملیات طوفان‌الاقصی، رژیم صهیونیستی تلاش کرد تا کشورهای حامی مردم و مجاهدان فلسطینی به‌ویژه جمهوری اسلامی ایران را، یا از طریق حامیان خود و یا از طریق گروهک‌های تروریستی، تحت فشار قرار دهد.

به تازگی نیز، گروهک تروریستی «جیش‌الظلم» جهت دریافت کمک مالی، درگاه رمز ارزی در کانال رسمی خود درج کرده است که در ادامه، کانال‌ها و گروه‌های اسرائیلی جهت حمایت مالی از این تروریست‌ها، درگاه رمز ارز حمایت خود را اعلام کرده‌اند.

حمایت «شبکه‌ تلویزیونی العربیه»، رسانه‌ی وابسته به آل‌سعود نیز که در سال 2003 میلادی با سرمایه‌گذاری 300 میلیون‌دلاری عربستان سعودی برنامه‌هایش را آغاز کرد، رد پای وابستگی و حمایت عربستان سعودی از گروهک‌های تروریستی ایران را تائید می‌کند؛ به‌خصوص که یک پایگاه خبری فرانسوی «Intelligence online» پیش از این فاش کرد که، «شاهزاده بندر بن سلطان» رئیس دستگاه اطلاعاتی سعودی از گروه‌های مسلح در استان سیستان و بلوچستان ایران برای بر هم زدن ثبات این کشور حمایت می‌کند.

این پایگاه خبری فرانسوی همچنین مدعی شد، «بندر بن سلطان» از دستگاه اطلاعاتی پاکستان (ISI) خواسته تا عناصر جیش‌العدل را در خصوص جنگ‌های چریکی آموزش داده و سلاح لازم را برای اجرای حملات در داخل ایران، در اختیار آنها قرار دهد. لذا تمامی شواهد گواه مزدوری این گروهک تروریستی برای تامین منافع بدخواهان نظام جمهوری اسلامی ایران است.

با توجه به مطالب فوق، سواحل مکران در مسیر کریدوری شمال – جنوب کشورمان، فرصت مناسبی را برای ترانزیت دریایی کشورهای آسیایی به اروپا فراهم کرده است. در همین راستا، رژیم صهیونیستی در رقابت با این کریدور، اقداماتی را برای مسیر ترانزیتی هند – کشورهای عربی – اسرائیل – اروپا در پیش گرفت که با درگیری محور مقاومت با این رژیم، با شکست مواجه شده است.

بنابراین، طرح صهیونیستی حمایت از گروهک‌های تروریستی به‌ویژه جیش‌الظلم، برای ناامن‌سازی منطقه و سواحل مکران کلید زده شده است که با حمایت مالی سعودی‌ها پیش می‌رود. اما با اقدامات دیپلماتیک و امنیتی جمهوری اسلامی ایران و با وجود تحریم‌های آمریکا و غرب، شاهد ترغیب هند و سایر کشورهای آسیایی برای سرمایه‌گذاری در سواحل نیلگون مکران هستیم که توسعه‌ی آن، اهتمام جدی‌تر و بیش از پیش دولت‌مردان جمهوری اسلامی ایران را می‌طلبد.

منبع: ایسنا