سیگنال متغیر تورم‌ساز؛ سهم پول از نقدینگی به کجا رسید؟
در اوایل سال ۱۴۰۲، سهم پول از نقدینگی و رشد پول به طور قابل توجهی افزایش یافته است. کارشناسان معتقدند این اتفاق به دنبال افزایش نااطمینانی در اقتصاد رخ می‌دهد.
به گزارش اکوایران، به دنبال حذف ارز 4200 در ابتدای سال 1401 ، سهم پول از نقدینگی روندی صعودی را طی کرده است. به‌طوری‌که، در اردیبهشت 1402 این سهم به بیشترین مقدار خود در 26 درصد رسیده است. همچنین، در این بازه زمانی، نرخ رشد نقطه‌ای پول نیز به بیشترین مقدار خود در حدود 75 درصد در دوره مورد بررسی رسیده است. مجموع این اتفاقات، نشان‌دهنده افزایش نااطمینانی و انتظارات تورمی در جامعه است.
اجزای متغیر تورم‌ساز
نقدینگی یکی از اصلی‌ترین متغیرهای تورم‌ساز به حساب می‌آید که از دو رکن اساسی پول و شبه پول تشکیل شده است. پول مجموع اسکناس و مسکوکات در دست مردم و سپرده‌های جاری است. شبه پول شامل سپرده‌های بلند مدت بانکی می‌شود. قدرت نقدشوندگی یا سیالیت پول بیشتر از شبه پول است که با چرخش بیشتر آن در بازارها می‌تواند منجر به خلق تورم شود. به همین دلیل، گفته می‌شود هر چه سهم پول از نقدینگی بالا برود، سیالیت نقدینگی نیز بالا می‌رود و قدرت خلق تورم از نقدینگی نیز افزایش می‌یابد.
شاخص سهم پول از نقدینگی به عنوان یکی از شاخص‌های اندازه‌گیری نااطمینانی و انتظارات تورمی شناخته می‌ود. به این دلیل که در شرایط نااطمینانی مردم ترجیح می‌دهند محدودیت برداشتی در استفاده از پول و سپرده‌هایشان وجود نداشته باشد؛ زیرا در صورت رخداد یک واقعه ناگهانی، بتوانند سریع به تغییرات واکنش نشان دهند. در نتیجه، کارشناسان معتقدند افزایش سهم پول از نقدینگی در یک اقتصاد نشان‌دهنده افزایش نااطمینانی در آن و خروج پول از حساب‌های بانکی به سمت دیگر بازارهای دارایی است.
طبق جدیدترین آمار منتشر شده از کل‌های پولی توسط بانک مرکزی، در مرداد ماه حجم نقدینگی 8 هزار و 798 هزار میلیارد تومان رسیده است. مقدار پول در میانه تابستان 2 هزار و 144 هزار میلیارد تومان و مقدار شبه پول 6 هزار و 653 هزار میلیارد تومان بوده است. بدینگونه، سهم پول از نقدینگی به 24.4 درصد و سهم شبه پول به 75.6 درصد رسیده است.
اثرات جراحی اقتصاد بر سهم پول از نقدینگی
سهم پول از نقدینگی در فروردین 1400 برابر با 18.9 درصد بوده و در سال 1400 این آمار به طور میانگین برابر با 19.6 درصد بوده است. از ابتدای سال 1401، با حذف ارز 4200 و افزایش تورم، سهم پول از نقدینگی افزایش یافته است. به‌طوری‌که، این سهم در اردیبهشت 1402 به بیشترین مقدار خود در 26 درصد رسیده است. این اتفاق نشان‌دهنده افزایش نااطمینانی در این دوران است. گفته می‌شود دلیل اصلی آن افزایش ناگهانی حجم نقدینگی در پایان سال 1401 بوده است.
به طور همزمان، در ابتدای سال 1402 نرخ رشد نقطه به نقطه پول به بیش از 75 درصد رسیده است. افزایش نرخ رشد پول و افزایش سهم آن از نقدینگی در یک بازه زمانی، حاکی از افزایش انتظارات تورمی و نااطمینانی در اقتصاد کشور است.
به گفته بانک مرکزی، دو عامل اجرای طرح مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها دلیل اصلی افزایش نرخ رشد پول در انتهای سال 1401 بوده است. زیرا با افزایش یارانه‌های معیشتی، قدرت خرید مردم افزایش یافته است. همچنین، بانک مرکزی تاکید داشت پس از تخلیه آثار قیمتی اجرای این طرح، اثرات پولی و تورمی آن در ادامه کاهش پیدا می‌کند.
آخرین تصویر از عملکرد بخش سیال نقدینگی
از ابتدای سال 1402 تا کنون، سهم پول از نقدینگی روند پایداری داشته و از مهرماه سال گذشته وارد کانال 24 درصد شده است. نرخ رشد نقطه‌ای پول نیز در این مدت روندی کاهشی داشته، به‌طوری‌که، در فرودین سال جای به کمترین مقدار خود در دوره مورد بررسی در 15.7 درصد رسیده است. هرچند، از ابتدای سال تا مرداد ماه روند آن باری دیگر صعودی شده ولی به نظر می‌رسد از سرعت افزایش آن کاسته شده است.
همانطور که گفته شد، نقدینگی از دو جزء پول و شبه پول تشکیل شده است. افزایش سهم یکی به معنای کاهش سهم دیگری است. به عبارت دیگر، اگر سهم پول از نقدینگی با نااطمینانی و انتظارات تورمی در جامعه رابطه مستقیمی داشته باشد، می‌توان نتیجه گرفت میزان نااطمینانی از ابتدای سال 1402 به طور کلی کاهش یافته، ولی همچنان در مقایسه با سال 1400 در سطوح بالایی به سر می‌برد.
منبع: اکو ایران