«پالونیا» تهدید یا فرصت برای شمال کشور/ آیا جنگل‌های هیرکانی در معرض خطرند؟
ایسنا/گلستان پس از ابراز نگرانی جمعی از فرهیختگان و دانشگاهیان گلستانی مبنی بر بروز برخی سوالات پیرامون ورود گونه مهاجم درخت پالونیا به پوشش گیاهی استان گلستان و امکان تخریب و تغییر در این پوشش و آسیب به جنگل های هیرکانی و منابع آبی؛ این موضوع توسط خبرگزاری ایسنا از طریق کارشناسان پیگیری و به صورت موشکافانه بررسی شد.
کاشت درخت پالونیا در شمال کشور با توجه به اجرای قانون تنفس جنگل‌ها، عاملی تهدیدکننده برای دیگر گونه‌های جنگلی محسوب می‌شود و یا به خاطر داشتن مزیت‌های فراوان جایگزین مناسبی برای احیای جنگل‌ها و زراعت چوب است.
برخی از فرهیختگان، دانشگاهیان و دوستداران محیط زیست کشت این گونه گیاهی در اراضی شمالی کشور را تهدیدی برای گونه‌های بومی و به ویژه جنگل‌های هیرکانی می‌دانند، برخی از نخبگان گلستانی نیز با رد این ادعا معتقدند زراعت این گونه باعث رونق اقتصادی شده و راهکار حمایتی از جنگل و البته تولید چوب مورد نیاز کشور است.
خبرنگار خبرگزاری ایسنا این موضوع را مورد بررسی قرار داده که در ادامه می‌خوانید:
پالونیا یک گونه باغی است و نباید در عرصه های ملی کشت شود
دکتر نوروزعلی حسن عباسی عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و پدر معنوی پالونیای ایران در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه گیاه پالونیا یک نوع گیاه باغی است و نباید آن را در جنگل‌ها و عرصه ملی کشت کرد، گفت: کشت این گونه برای زراعت، تولید چوب، زغال و زنبورداری در زمین کشاورزی و در کنار دیگر محصولات زراعی مانند گندم، کلزا و دانه‌های روغنی باید صورت گیرد.
وی ادامه داد: معمولاً در هنگام بارندگی که آب به سطح زمین نفوذ می‌کند و گیاهان زراعی مانند حبوبات و غلات از آب‌ها و مواد مغذی در عمق20 سانتی‌متری سطح زمین استفاده می کنند ولی ریشه‌های درخت پالونیا از مواد غذایی و رطوبت انباشته شده در لایه‌های پایینی خاک استفاده می‌کند.
این محقق در پاسخ به این سؤال که آیا ریشه های عمیق پالونیا باعث استفاده آن از آب‌های زیرزمینی و نشست خاک می‌شود، گفت: ریشه این گیاه بعد از 100 سال در شمال به یک و نیم متر و در سایر مناطق تا 2 متر می‌رسد و باید توجه داشت آب‌های زیرزمینی ما در این عمق نیستند، در شمال کشور نیز غیر از باریکه نوار ساحلی دریای خزر مابقی مناطق آب در بدترین موقع بارندگی یعنی پاییز و زمستان هیچ وقت از عمق 5 یا 6 متر بالاتر نمی‌آید.
تغذیه پالونیا از آب های دور از دسترس
وی ادامه داد: یکی از دلایلی که کاشت توام این گیاه در کنار محصولات زراعی انجام می‌شود این است که گیاهان زراعی آب و مواد مغذی را در عمق 30 یا 40 سانتی‌متر سطح زمین دریافت می‌کنند و درخت پالونیا نیز 40 سانتی‌متر پایین‌تر از آن‌ها از آب استفاده می‌کند، در هنگام بارندگی مقداری از آب باران کمی پایین‌تر از سطح زمین نفوذ کرده و دور از دسترس قرار می‌گیرد که در واقع گیاه پالونیا این آب‌ها را مصرف می‌کند.
پدر معنوی پالونیای ایران در خصوص امکان رفتار تهاجمی در این گونه افزود: در جنگل شصت کلا گرگان چندین هکتار جنگل طبیعی در اختیار دانشگاه منابع طبیعی گرگان است که در آن جا در قطعات 5 و 10 هکتاری در وسط جنگل گیاه پالونیا را کشت کردیم اما تا به امروز شاهد چنین موضوعی نبوده‌ایم.
پالونیا به خودی خود آسیب زننده نیست
حسن عباسی با اشاره به اینکه پالونیا به خودی خود آسیب زننده نیست و نحوه استفاده ما از این درخت است که باعث آسیب می‌شود، افزود: این درخت را نباید از 2 متر نزدیک‌تر به دیوار، تاسیسات، استخر، خانه و آپارتمان و بنا کاشت اما متاسفانه دیده شده که این گیاه در کنار جدول و خیابان کاشته شده به خاطر همین منجر به آسیب می‌شود.
دکتر نوروزعلی حسن عباسی گیاه پالونیا را سریع الرشدترین درخت روی زمین دانست و افزود: این گیاه در بین گیاهان الواری به عنوان تند رشدترین درخت روی زمین شناخته می‌شود و دوره بهره‌برداری صنعتی خیلی کوتاهی دارد که در شمال کشور بین 6 تا 8 سال و در جنوب کشور بین 10 تا 15 سال به قطر 40 سانتی‌متر می‌رسد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان ریشه عمیق گیاه پالونیا را به عنوان یکی از محسنات این گیاه نام برد و تصریح کرد: ریشه‌های عمیق این گیاه باعث می‌شود که به خوبی در خاک مستقر شده و در نهایت خاک را از خطر سیل، فرسایش، لغزش، رانش، طوفان، ریزگردها و گرد و غبار حفظ می‌کند.
دکتر نوروزعلی حسن عباسی با اشاره به مقاومت گیاه در برابر طوفان و بادهای شدید بیان کرد: با توجه به اینکه در استان گلستان چند سالی است موضوع ریزگردها مطرح می‌شود این درخت می‌تواند به عنوان بادشکن عمل کند و مانع حرکت باد، جابه جایی ذرات و کنده شدن خاک و انتقال آن به شهرها و جنگل‌ها شود.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان درخت پالونیا را یک درخت چند منظوره دانست و افزود: این درخت علاوه بر تولید چوب که محصول اصلی آن است در تولید سوخت مانند زغال و هیزم با راندمان حرارتی بالا استفاده می‌شود.
بهره برداری پالونیا در صنعت چوب، زنبورداری، تولید گلاب و دارو
حسن عباسی با اشاره به اینکه از برگ، گل، شاخه و پوست درخت پالونیا می‌توان به عنوان علوفه استفاده کرد، اظهار کرد: از گل‌های معطر و جوانه گیاه در تولید گلاب و دارو استفاده می‌شود، همچنین گیاه پالونیا در زنبورداری معجره می‌کند به این معنا که باعث تولید عسلی مرغوب و سرشار از مواد دارویی می‌شود.
وی تولید خاک یا کود زراعی را از دیگر موارد استفاده از پالونیا دانست و افزود: در مدت یک ماه در شمال و دو ماه در خارج از شمال برگ و اندام‌های گیاه می‌پوسد و تبدیل به خاک یا کود زراعی که اصطلاحاً به آن کمپوست می‌گویند می‌شود که سرشار از مواد عالی برای تقویت محصولات زراعی و تقویت خاک گلدان‌ها است.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان از پالونیا به عنوان درخت سایه گستر نام برد و اضافه کرد: این درخت در بهار منظره زیبا ایجاد کرده و در تابستان می‌توان از سایه آن استفاده کرد به همین جهت مناسب کاشت در پارک‌ها، باغ‌ها و جاده‌های بین شهری و بین روستایی است.
حسن عباسی با بیان اینکه پالونیا این امکان را دارد که با آب فاضلاب آبیاری شود، گفت: میزان تولید اکسیژن آن 5 یا 6 برابر بیشتر از درختان مشابه است و به تمیز کردن هوای آلوده شده توسط گازها و ذرات مضر کمک می کند.
هر درخت پالونیا 8 تا 10 میلیون تومان سوددهی دارد
وی میزان سوددهی هر درخت پالونیا را بین 8 تا 10 میلیون دانست و تصریح کرد: در هر هکتار با فاصله 4 متر در 4 متر، 600 درخت پالونیا کشت می شود که بعد از 8 سال در استان گلستان میزان سوددهی هر درخت 8 تا 10 میلیون است.
مریم شهبازی عضو هیت علمی گروه محیط زیست دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در گفت و گو با خبرنگار ایسنا با اشاره به اینکه پالونیا به دلیل داشتن برگ‌های پهن و سطح تبخیر بالایی که دارد یک گیاه آب دوست بوده و نیاز آبی بالایی دارد، گفت: پالونیا نسبت به بقیه گیاهان قدرت زیادی در جذب آب، نور و مواد غذایی داشته و همین مساله باعث سریع الرشد بودن این گونه شده است.
وی بیان کرد: مجموع خصوصیات پالونیا سبب شده این گونه با شرایط آب و هوایی ما سازش داشته باشد و یک رفتار تهاجمی در مناطق جنگلی ما خصوصاً در مناطقی که تخریب شده، داشته باشد.
گسترش بی رویه پالونیا با تحریک ریشه
شهبازی با توضیح اینکه پالونیا با رشد سریع ریشه‌های عمیقی که به صورت عمودی و افقی ایجاد می‌کند و پاجوش‌هایی که می‌زند، گسترش بی‌رویه پیدا می‌کند، گفت: به محض اینکه ریشه‌های این گونه با عواملی نظیر خاکبرداری یا هر چیزی که باعث آسیب آن شود تحریک شود به سرعت شروع به تکثیر شدن می‌کند.
پالونیا تهدیدی برای جنگل های هیرکانی
عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی گرگان ادامه داد: پالونیا به دلیل سریع الرشد بودن و تکثیر زیاد بر روی سایر گونه‌های بومی سایه می‌اندازد از طرفی اگر آتش سوزی در جنگل ایجاد شود، گیاهان بومی از بین می‌روند اما پالونیا چون ریشه‌های قوی دارد مجدداً فعالیت کرده و دوباره می‌تواند خود را مستقر کند و همه این موارد نشاندهنده این است که این گونه تهدیدی برای جنگل‌های شمال است.
وی تصریح کرد: درصورتی که پالونیا استقرار پیدا کند حذف این گیاه به شدت سخت است و برای مقابله با آن هم باید از سم استفاده کرد و هم به حذف فیزیکی متوسل شد و چون ریشه‌های بزرگی دارد حین خارج کردن ریشه یک بخش عظیمی از خاک منطقه از بین می‌رود.
کشت پالونیا و گسترش آفات
عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه منابع طیعی گرگان مستعد بودن پالونیا در گسترش آفت‌ها در جنگل‌های شمال را از دیگر چالش‌های این گونه برشمرد و ادامه داد: این گونه به شدت به آفت بیماری «فیتوپلاسمایی جاروک جادوگر» مرکبات خیلی حساس بوده و می‌تواند در گسترش این بیماری در شمال کشور مؤثر باشد.
شهبازی با اشاره به رفتارهای اکولوژیکی مشاهده شده، پالونیا را یک گونه مهاجم برای جنگل‌های شمال برشمرد و تصریح کرد: این گونه از اوایل دهه 80 با هدف استفاده در فضای سبز و زراعت چوب بدون مطالعه کافی و درنظر گرفتن نیازهای آبی و پیامدهای تهاجمی آن وارد ایران شده و حتی به صورت خیلی نادرستی برای کشت مخلوط در باغات چای پیشنهاد شد که به گزارش سازمان چای کشور مشکلات فراوانی برای باغات چای در شهرستان‌های لاهیجان، املشت و رودسر ایجاد کرده است.
ممنوعیت کشت پالونیا
وی با بیان اینکه در حال حاضر وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست و نیز وزارت کشور، گسترش این گیاه را ممنوع اعلام کرده است، تصریح کرد: از همان ابتدا نیز کاشت این گیاه برای بهره‌برداری از چوب آن در شرایط محدود و به دور از جنگل‌های طبیعی شمال کشور توصیه می‌شده است. اگرچه به گزارش دفتر زراعت چوب سازمان جنگل‌ها تولید چوب پالونیا اقتصادی نیست.
علی عرب عضو هیت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در گفت و گو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: مفید بودن کشت پالونیا از نظر اقتصادی در زراعت چوب منفعت زیادی داشته و محصول بدون رقیبی است.
تنوع زیستی با کشت پالونیا
وی با توضیح اینکه طبق تحقیقات اکولوژیکی کشت پالونیا به بهبود وضعیت حاصلخیزی خاک کمک کرده و در صورتی که در جنگل یا مناطق طبیعی کشت شود موجب بالا بردن تنوع زیستی می‌شود، گفت: برخی از دوستداران محیط زیست و محققان معتقدند باید گونه‌های بومی در کشور کشت شود و من نیز تا حدودی با این نظر موافقم اما کشت گیاهان غیر بومی وقتی مضر است که حالت تهاجمی به خود گرفته و عرصه را برای رشد گیاهان دیگر تنگ کند.
عرب با بیان اینکه در تعریف رفتار تهاجمی چند نکته وجود دارد، نخست اینکه آیا این گونه می‌تواند بذر خود را بدون دخالت انسان مستقر کرده و نهال جدیدی در جایی که شما نمی‌خواهید مستقر کند و اگر می‌تواند این توانایی تا چه میزان است، گفت: پالونیا بذرهای بسیار زیادی تولید می‌کند اما بذرهای ریزی که دارد نمی‌تواند در اکوسیستم‌های ما خود را مستقر کند.
عضو هیت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی گرگان ادامه داد: شاهد این ادعا این است که نزدیک بیست و پنج سال است که پالونیا در جنگل‌ها کاشته شده ولی اگر بخواهیم پایه‌های طبیعی آن را بشماریم شاید از انگشتان دست تجاوز نکند.
وی با اشاره به اینکه برخی گونه‌ها نظیر اوکالیپتوس و گز در مناطق جنوبی ریشه‌های خود را به فاضلاب و تاسیسات شهری رسانده و به آن آسیب وارد می‌کنند، گفت: ریشه‌های درخت پالونیا به رطوبت بسیار حساس بوده و اگر ریشه‌های آن یک هفته در آب غوطه ور باشد خفه شده و از بین می‌رود به همین دلی نمی‌تواند ریشه خودش را به جایی که آب اشباع است فرستاده و فضا را اشغال کند.
پالونیا آب زیرزمینی را جذب نمی کند
عرب با بیان اینکه که عمق ریشه دوانی پالونیا مثل گونه‌های مناطق خشک آنقدر زیاد نیست که بتواند به آب‌های زیرزمینی برسد، افزود: ریشه پالونیا اگر نزدیک دیوار و جدول کشت شود می‌تواند باعث آسیب رساندن فیزیکی شود اما ریشه‌های این گیاه نمی‌تواند باعث جذب آب‌های زیرزمینی شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه منابع طبیعی گرگان جذب بیشتر دی اکسد کربن را از مزایای پالونیا برشمرد و افزود: این گونه به دلیل سریع الرشد بودن و جذب بالای دی اکسید کربن می‌تواند در افزایش سرانه سبز شهری مورد استفاده قرار گیرد.
پالونیا برای بیابان زدایی مناسب نیست
وی کشت پالونیا را برای مبارزه با ریزگردها و بیابان زدایی نامناسب دانست و اضافه کرد: گونه‌های مقاوم‌تر به خشکی را باید در مناطق بیابانی کاشت زیرا این گونه به دلیل نیاز آبی تحمل کشت در این مناطق را نداشته و خشک شدن این گیاه تبدیل به یک معضل در این مناطق خواهد شد.
این استاد دانشگاه کشت پالونیا را در مناطق شیب دار جنوب استان گلستان و مناطقی که اراضی دیم بار خیزی چندانی ندارند را توصیه کرد و افزود: در شرایطی که فرسایش خاک و کمبود آب بیداد کرده و خاک شسته می‌شود اگر کشت پالونیا توسعه پیدا کند با جمع‌آوری هرزآب باعث جلوگیری از فرسایش آبی می شود.
اثبات مهاجم بودن یا نبودن پالونیا نیازمند زمان است
رسول مقسم رئیس اداره جنگل کاری و پارک‌های جنگلی استان نیز با اشاره به اینکه پالونیا مختص کشور چین بوده و بومی کشور ما نیست گفت: این درخت در هر منطقه‌ای که کشت شود به گونه‌های گیاهی و درختانی که در اطراف آن کشت شود آسیب وارد می‌کند به همین دلیل کشت آن توصیه نمی‌شود.
وی ادامه داد: پالونیا به دلیل ریشه‌های بلندی که دارد اگر در شهرها کشت شود به زیر ساخت‌ها و سیستم‌هایی که زیر زمین است آسیب می‌رساند به همین دلیل سازمان جنگل‌ها طی نامه‌ای به تمامی استان‌ها کشت این گیاه را ممنوع کرده و امروزه در مراسم درختکاری منابع طبیعی نیز مطلقا از نهال پالونیا استفاده نمی‌شود.
رئیس اداره جنگل کاری و پارک‌های جنگلی استان تصریح کرد: پالونیا شاید به دلیل سریع الرشد بودن منافع اقتصادی داشته باشد اما به دلیل مخاطراتی که دارد ما گونه‌های صنوبر و اکالیپتوس را به جای آن پیشنهاد می‌کنیم.
جهانبخش صادقیان معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایسنا با اشاره به اینکه پالونیا یک گونه خارجی است و برای بررسی همه جانبه مهاجم بودن یا نبودن گونه‌های خارجی نیاز به زمان طولانی بوده و نمی‌توان به سرعت و قطعیت پاسخ داد، گفت: باید پالونیا طی سال‌های متمادی در چندین مکان متفاوت کشت شود و مورد بررسی قرار بگیرد تا در مورد اثرات زیست محیطی و مهاجم بودن آن به قطعیت برسیم به همین دلیل تا بررسی همه جانبه شرایط کشت پالونیا در کشور ممنوع است.
منبع: ایسنا