نفت داشلاری؛ میراث تلخ صنعت نفت برای دریای خزر

در میان دریای خزر، نفت داشلاری، شهری عظیم و بی‌نظیر از دوران شوروی قرار دارد که با پل‌های فلزی و سکوهای نفتی به هم پیوسته، مانند شهری شناور روی دریا می‌ماند. این منطقه که از اوایل دهه 1950 فعالیت خود را آغاز کرد، در فاصله 60 مایلی ساحل باکو واقع شده و به‌عنوان اولین سکوی نفتی فراساحلی در جهان، تاریخچه‌ای طولانی و پرماجرا دارد. در اوج خود، نفت داشلاری هزاران کارگر را در خود جای می‌داد و امکانات زیادی نظیر تئاتر، مغازه‌ها، بیمارستان و حتی زمین فوتبال داشت.

ساخت و توسعه نفت داشلاری

پروژه ساخت نفت داشلاری از اواخر دهه 1940 توسط کارگران نفت شوروی آغاز شد. با نصب نخستین دکل‌های حفاری، این منطقه به‌سرعت به میدان نفتی پررونقی تبدیل شد. ساخت این شهر فراتر از یک سکوی حفاری ساده بود؛ زیرا برای ایجاد یک زیستگاه پایدار، سازه‌هایی چون نانوایی، مغازه‌ها، یک تئاتر، زمین فوتبال و حتی پارک روی سکوهای فلزی احداث شد. یکی از بخش‌های جالب ساخت این شهر، غرق کردن هفت کشتی در اطراف آن بود تا به‌عنوان موج‌شکن عمل کنند و از شهر در برابر طوفان‌های دریا محافظت کنند.

این شهرک همچنین از طریق بیش از 100 مایل پل و مسیرهای ارتباطی به هم متصل شده و به یکی از شگفتی‌های معماری و مهندسی آن زمان تبدیل شده است. از سال 1951 که نفت داشلاری اولین محموله نفتی خود را ارسال کرد، تا دهه 1960، این شهرک به یکی از مهم‌ترین مراکز تولید نفت شوروی تبدیل شد. برای ساخت این شهرک، هفت کشتی غرق شدند تا منطقه‌ای مصنوعی و محافظ در برابر امواج دریا ایجاد کنند. در اوج فعالیت خود در سال 1967، این میدان نفتی 7.6 میلیون تن نفت تولید کرد. اما طی سال‌های اخیر، تولید آن به‌ دلیل ظهور میادین نفتی بزرگ‌تر و نوسانات قیمت نفت کاهش یافته و جمعیت آن به حدود 2000 نفر رسیده است.

چالش‌های محیط‌زیستی و آینده مبهم نفت داشلاری

بخشی از این شهر به‌ دلیل مجاورت با آب شور خزر در حال فروپاشی است و گزارش‌هایی از نشت نفت و آلودگی منتشر شده است. برخی کارشناسان و فعالان محیط‌زیستی نگرانی‌هایی در مورد وضعیت آلودگی این منطقه دارند و به‌ویژه برگزاری کنفرانس COP29 در باکو، اهمیت این موضوع را دوچندان کرده است.

از طرفی، این پرسش مطرح است که وقتی منابع نفت این منطقه به پایان برسد، چه سرنوشتی در انتظار نفت داشلاری است؟ برخی از آن به‌عنوان مکان بالقوه برای گردشگری یاد می‌کنند و معتقدند می‌توان آن را به موزه تبدیل کرد، در حالی‌که برخی دیگر احتمال رها شدن این سازه را به‌دلیل هزینه‌های بالای برچیدن آن مطرح می‌کنند.

چالش‌ها و وضعیت کنونی

طی سال‌های اخیر، به دلیل ظهور میادین نفتی جدید و نوسانات قیمت نفت، اهمیت اقتصادی نفت داشلاری کاهش یافته و تولید روزانه آن به حدود 3000 تن رسیده است. کاهش تولید نفت باعث کاهش جمعیت کارگران این منطقه شده و بسیاری از بخش‌های شهر خالی از سکنه مانده‌اند. همچنین بخش‌هایی از سازه‌ها به دلیل مجاورت با آب شور دریا در حال فروپاشی هستند. با این حال، نفت داشلاری همچنان به‌عنوان یک شهر نفتی فعال باقی مانده است.

در کنار کاهش فعالیت‌های اقتصادی، چالش‌های محیط‌زیستی نیز مطرح است. گزارش‌هایی از نشت نفت و آلودگی دریا به دلیل این سکوهای قدیمی وجود دارد و نگرانی‌ها از آلودگی محیطی در این منطقه افزایش یافته است. سازمان‌های محیط‌زیست آذربایجان نیز بارها به آلایندگی نفت داشلاری اعتراض کرده‌اند و خواستار رسیدگی به وضعیت آلودگی دریا و کاهش اثرات مخرب محیط‌زیستی شده‌اند.

آینده نفت داشلاری

سوالات زیادی درباره آینده نفت داشلاری مطرح است. با پایان ذخایر نفت، دولت آذربایجان باید درباره سرنوشت این منطقه تصمیم بگیرد. برخی پیشنهاد کرده‌اند که نفت داشلاری به یک مقصد گردشگری تبدیل شود، در حالی که برخی دیگر از آن به‌عنوان موزه‌ای زنده یاد می‌کنند که نشان‌دهنده تاریخچه صنعت نفت است. اگرچه هزینه‌های بالای نگهداری و بازسازی این شهرک چالش بزرگی خواهد بود، اما این تصمیم می‌تواند آینده‌ای متفاوت برای این شهر صنعتی به ارمغان آورد.

نفت داشلاری نه‌تنها به‌عنوان نخستین سکوی نفتی فراساحلی، بلکه به‌عنوان نمادی از تلاش‌های مهندسی و اقتصادی دوران شوروی باقی مانده است. اگرچه دوران طلایی این شهرک به پایان رسیده، اما همچنان یادگاری از دوران اوج صنعت نفت در این منطقه است و به تاریخ صنعت نفت در منطقه خزر غنا بخشیده است. آینده این شهرک در گرو تصمیمات آینده مقامات است؛ آیا نفت داشلاری به محلی برای گردشگران و موزه‌ای زنده تبدیل خواهد شد، یا به حال خود رها خواهد شد و به فراموشی سپرده خواهد شد؟

اخبار حوزه محیط‌زیست و تغییرات اقلیمی را در صفحه اقتصاد سبز تجارت‌نیوز بخوانید.

منبع: تجارت نیوز