نظام بازار کار در ایران مردسالار است/ پایین بودن سهم اشتغال زنان در جامعه نتیجه نگاه سنتی است
یک فعال کارگری معتقد است: نظام بازار کار در ایران یک نظام مردسالار است. این تصور از گذشته وجود دارد که مردان کارایی بیشتری در بازار کار دارند. مدیران کشور هم کماکان این اعتقادات سنتی و غلط را دارند. این نگاه اشتباه وضعیت وخیم اشتغال زنان در ایران را توضیح می‌دهد.
یکی از شاخص‌هایی که وضعیت توسعه کشورها را نشان می‌دهد اشتغال زنان است. مشارکت زنان در اشتغال با اثر بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی، رفاه جامعه را افزایش می‌دهد. میزان اشتغال زنان در ایران فاصله زیادی با میانگین جهانی دارد. در سال 2023 میزان اشتغال زنان در ایران حدود 14 درصد است حال آنکه در جهان میزان مشارکت زنان در بازار کار نزدیک به 50 درصد است. به این انگیزه با حمید حاج‌اسماعیلی، فعال کارگری، به گفت‌وگو پرداختیم.
جامعه ایران تغییر کرده است
حمید حاج‌اسماعیلی می‌گوید: «طی دو دهه اخیر اتفاقات بسیاری در عرصه اجتماع ایران افتاده است و شاهد ورود پدیده‌های مدرن به کشور بوده‌ایم. جامعه در موارد بسیاری تحت تاثیر این پدیده‌ها قرار گرفته است؛ برای مثال کاهش میزان ازدواج و افزایش میزان طلاق. تمایل زنان به حضور در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی افزایش چشمگیری پیدا کرده است. رشد چشمگیر تحصیل زنان هم حائز اهمیت است. نیمی از جمعیت دانشجویان را زنان تشکیل می‌دهند.»
وضعیت کنونی اشتغال زنان در ایران نتیجه ادامه نگاه سنتی است
او ادامه می‌دهد: «به‌رغم تغییراتی که در جامعه رخ داده، اشتغال زنان تحت تاثیر نگاه سنتی است. این نگاه اجتماعی به زنان بر حضور آنها در خانواده تاکید می‌کند. تمرکز این نگاه بر وظایف زن در تربیت فرزند و امور خانه و خانواده است. در پی این نگاه جایگاهی برای زنان در بازار کار در نظر گرفته نمی‌شود.»
افزایش تمایل زنان به مشارکت در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی
حمید حاج‌اسماعیلی توضیح می‌دهد: «زنان به استقلال مالی نیاز دارند. انگیزه کار و کسب درآمد در زنان وجود دارد و باید به رسمیت شناخته شود. امروزه به دلیل شرایط سخت اقتصادی، تورم و گرانی‌ها، امکان تامین هزینه‌های خانواده نمی‌تواند بر عهده یکی از اعضا باشد. زنان نسبت به گذشته به دلیل کسب مهارت و دانش تمایل بیشتری برای مشارکت در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی دارند.»
مشکلات زیرساختی مشارکت زنان در بازار کار را محدود می‌کند
او اضافه می‌کند: «متناسب با شرایط کنونی تغییرات لازم در برنامه‌ها و سیاست‌های کشور ایجاد نشده است. ایران به دلایل بسیاری از مشارکت گسترده زنان محروم مانده است. به لحاظ زیرساختی مشکلاتی وجود دارد که به‌رغم افزایش انگیزه زنان، مشارکت آنها را محدود می‌کند.»
بازنگری در وضعیت زنان الزامی است
حمید حاج‌اسماعیلی می‌گوید: «هنوز جمعیت فعال زنان کم تعریف می‌شود. این مساله نشان می‌دهد باید بازنگری جدی در نگاه به جامعه فعال زنان صورت بگیرد. تغییرات و پدیده‌های جدیدی که در جامعه زنان رخ داده، حضور بیشتر آنها نسبت به گذشته را در بخش‌های مختلف ضروری کرده است.»
نظام بازار کار در ایران مردسالار است
حمید حاج‌اسماعیلی می‌افزاید: «نظام بازار کار در ایران یک نظام مردسالار است. این تصور از گذشته وجود دارد که مردان کارایی بیشتری در بازار کار دارند. مدیران کشور هم کماکان این اعتقادات سنتی و غلط را دارند. این نگاه اشتباه وضعیت وخیم اشتغال زنان در ایران را توضیح می‌دهد.»
کشورهای توسعه‌یافته برای مشارکت زنان اهمیت زیادی قائل می‌شوند
حمید حاج‌اسماعیلی ادامه می‌دهد: «کشورهای توسعه‌یافته برخلاف ایران سهم‌های مشخصی برای فعالیت زنان در بازار کار در نظر گرفته‌اند. میزان مشارکت زنان در بخش‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی شایان توجه است. در این کشورها ترکیب گروه‌های مختلف در مشارکت اهمیت زیادی دارد.»
حضور کم زنان از سوی گروه‌های بین‌المللی مورد پرسش است
حمید حاج‌اسماعیلی درباره‌ی تجربه‌اش در مواجهه با گروه‌های فعال بین‌المللی می‌گوید: «زمانی که با گروه‌های فعالیت‌های بازار کار و گروه‌های کارگری از سازمان بین‌المللی کار صحبت می‌کردیم، به حضور زنان توجه بخصوصی داشتند. آنها از ما درباره سهم کم حضور زنان می‌پرسیدند. باید برای افزایش حضور زنان تغییراتی صورت گیرد.»
در دنیا حضور زنان در بخش خدمات پررنگ است
او ادامه می‌دهد: «اشتغال در بخش خدمات سهم بسزایی در ایران دارد. زنان در بخش خدمات کارآمدی و دقت بسیاری دارند. علاوه بر آن، تعامل زنان با ارباب‌رجوع از مزیت‌های آنها در این حوزه است. در بیشتر کشورهای دنیا زنان نقش پررنگی در بخش خدمات ایفا می‌کنند.»
رویکرد دولت و حاکمیت نسبت به اشتغال زنان اصلاح شود
حمید حاج‌اسماعیلی به لزوم اصلاح رویکرد دولت و حاکمیت اشاره می‌کند: «بی‌توجهی به وضعیت اشتغال زنان نتیجه نگاه سنتی به این گروه است. اولین وظیفه دولت و حاکمیت تغییر رویکرد در قبال زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی است. زنان به شیوه مناسبی در برنامه‌ریزی‌های مرتبط با بازار کار در نظر گرفته نشده‌اند.»
سهم اشتغال زنان در نظر گرفته شود
حمید حاج‌اسماعیلی بحث را چنین پایان می‌دهد: «سهم زنان در بازار کار به طور شفاف مشخص شود. سهم زنان در برنامه‌های عملی کشور باید مورد توجه قرار گیرد. بدین معنا که فهم مشخصی برای زنان در نظر گرفته شود تا حضور موثر آنها را شاهد باشیم. در این صورت زنان می‌توانند همپای مردان در بازار کار حضور داشته باشند و رقابت کنند. بهبود وضعیت اشتغال زنان روی کسب درآمد این گروه اثرگذار است و نتایج مثبت بسیاری به دنبال دارد.»
منبع: تجارت نیوز