معلولیّت، محدودیّت نیست / «تیم ملی والیبال نشسته ایران» پرافتخارترین تیم پارالمپیک

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، انسان‌های دوران باستان به اهمیت حرکت برای رهایی از دردها و البته درمان خود آگاه بوده‌اند. این امر را می‌توان در تاریخ چین، هند و روم باستان به خوبی مشاهده کرد. دانشمندان ایرانی نیز از قبیل زکریای رازی و ابن‌سینا بر اهمیت تمرینات بدنی برای بهره‌مندی از یک زندگی سالم و مفید تاکید کرده‌اند. پیشرفت علم و تکنولوژی در کنار رشد کمّی معلولیت‌های ناشی از عوامل بهداشتی، حوادث طبیعی و جنگ، موجب شد به ورزش به عنوان یک پدیده اجتماعی به‌طور جدی توجه شود.

ورزش معلولان از کجا آغاز شد؟

وقوع جنگ‌های جهانی اول و دوم و خیل عظیم معلولیت‌های ناشی از جنگ موجب شد، امکانات گوناگونی در این زمینه در آمریکا و بعضی از کشورهای اروپایی دایر شود. در آن زمان مجامع و مراکز علمی و تحقیقاتی فعالیت خود را به‌طور جدی در بخش‌های فیزیوتراپی، طب ورزشی و سایر علوم مرتبط برای کاهش عوارض ناشی از معلولیت، آغاز کردند.

تاسیس آسایشگاه‌های ویژه برای آسیب‌دیدگان ضایعات نخاعی توسط یکی از جراحان معروف انگلیسی به نام دکتر «وانس جونز» را می‌توان جدی‌ترین اقدام برای بازتوانی معلولان دانست. این مرکز توانست با بهره‌گیری از امکانات و تمرینات پزشکی – ورزشی تجربه‌ای سودمند در زمینه ورزش معلولان به سایر کشورها معرفی کند. نتایج حیرت‌آور درمان از راه ورزش، موجی عظیم در اهمیت و ضرورت پرداختن به این پدیده‌ی مهم در سراسر دنیا ایجاد کرد و لزوم تاسیس تشکیلات مستقل و قدرتمند ورزشی معلولان را بیش از پیش نمایان ساخت.

تاریخچه کمیته بین‌المللی پارالمپیک

اصطلاح «پارالمپیک» از ترکیب لغات یونانی “پارا” به معنای “کنار” یا “موازی” و “همراه” و المپیک به وجود آمده است، تا به این ترتیب نزدیکی و اهمیت نهضت المپیک و معلولان نشان داده شود. کمیته بین‌المللی پارالمپیک «IPC» سازمانی برای دستیابی به اعتلای ورزش و توسعه‌ی فرصت‌های ورزشی برابر، برای تمامی افراد دارای معلولیت از سطح مبتدی تا نخبه است که ترویج ارزش‌های پارالمپیک شامل جرات، اراده، الهام‌بخشی و برابری جزء ماموریت‌های اصلی آن محسوب می‌شود و به عنوان سازمان جهانی متولی جنبش پارالمپیک شناخته شده است.

«IPC» در 22 سپتامبر 1989 تاسیس شد. این سازمان غیرانتقاعی بین‌المللی دارای 174 عضو به عنوان کمیته‌های ملی پارالمپیک «NPCs» از 5 قاره است. مجمع عمومی «IPC» عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری ورزش‌های معلولان است که توسط هیات‌رئیسه و کمیته‌ی اجرایی اداره می‌شود و مقر آن در شهر بُن آلمان است. “دکتر رابرت استیدوارد” اولین رئیس کمیته‌های بین‌المللی پارالمپیک بود که تا سال 2001 این مسئولیت را بر عهده داشت.

چهار سال پس از تاسیس مرکز ضایعات نخاعی در بیمارستان «استوک مندویل» انگلستان توسط دکتر «لودویک گاتمن» و استفاده از ورزش برای توانبخشی معلولان جنگ جهانی دوم، اولین دوره مسابقات ورزشی ویژه «ورزشکاران ویلچری» به نام «بازی‌های استوک مندویل» همزمان با افتتاحیه پانزدهمین دوره «بازی‌های المپیک تابستانی 1948 لندن» برگزار شد.

در سال 1952 کمیته‌ی بین‌المللی «بازی‌های استوک مندویل» تشکیل شد. در سال 1960 اولین دوره‌ی بازی‌های پارالمپیک بلافاصله بعد از بازی‌های المپیک در رُم ایتالیا برگزار شد. از آن‌سال بازی‌های پارالمپیک هر 4 سال یک‌بار به‌طور منظم برگزار می‌شود و با برگزاری اولین دوره پارالمپیک زمستانی در سال 1976 سوئد، ارتقاء کیفی و کمی آن همچنان ادامه دارد.

تاریخچه کمیته ملی پارالمپیک

با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن سال 1357، ایران شاهد تحولات وسیع و عمیقی در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، ورزشی و غیره شد. بر طبق آمار سازمان بهداشت جهانی «WHO» حدود 15 درصد جمعیت کره زمین با معضل معلولیت مواجه است که این رقم بر اساس آمار سازمان ملل «UN» و با وجود تغییراتی در نگاه به جامعه هدف به 10 درصد تقلیل می‌یابد.

نگاه عمیق اسلامی و انسانی جمهوری اسلامی به جامعه‌ی هدف فوق، موجب شد تا اولین قدم در حمایت ورزشی از این جامعه در کشور با تاسیس «فدراسیون ورزش‌های معلولین» در سال 1358، یعنی یک‌سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تحقق یافته و این فدراسیون یکی از مراکز تحت پوشش سازمان تربیت‌بدنی وقت شود و 6 رشته ورزشی شامل دو و میدانی، شنا، وزنه‌برداری، تنیس روی میز، بسکتبال با ویلچر و والیبال نشسته فعالیت خود را آغاز کنند.

با آغاز جنگ تحمیلی در سال 1359 و ورود جانبازان عزیز به صحنه اجتماع، لزوم بازپروری جسمی و روحی آنان مورد توجه قرار گرفت و با انضمام نام جانبازان، «فدراسیون ورزش‌های جانبازان و معلولین» با ماموریت جدیدی جهت جذب و حمایت از این گروه، مسئولیت سنگین‌تری را بر عهده گرفت. جامعه‌ی هدف در این فدراسیون شامل افراد قطع عضو، ضایعات نخاعی، کم‌توانان ذهنی، فلج مغزی‌ها و نابینایان و کم‌بینایان را تشکیل می‌دادند و این فدراسیون عضو پنج سازمان بین‌المللی ورزشی با نام اختصاری «ISODs» شد.

در سال 1377 با توسعه‌ی کمّی و کیفی ده‌ها رشته‌ی ورزشی و افزایش وسیع تعداد ورزشکاران در سطح کشور، لزوم استقلال و جدایی ورزش‌های نابینایان و کم‌بینایان مورد توجه قرار گرفته و با پیشنهاد فدراسیون جانبازان و موافقت سازمان تربیت‌بدنی وقت، «فدراسیون ورزش‌های نابینایان و کم‌بینایان» به‌صورت مستقل فعالیت خود را آغاز کرد.

در سال 1377 و با تاکید کمیته بین‌المللی پارالمپیک «IPC» مبنی‌بر الزام تشکیل کمیته ملی پارالمپیک «NPC» در ایران جهت شرکت در بازی‌های پارالمپیک تابستانی و زمستانی و سفر رئیس وقت آن دکتر “رابرت استیدوارد” و دیدار با “ناطق نوری” رئیس وقت مجلس شورای اسلامی، فرآیند تایید و تاسیس این کمیته در کشور آغاز شد.

در اسفند 1379 پس از تدوین و تایید اساسنامه‌ی کمیته ملی پارالمپیک در هیات اجرایی کمیته ملی المپیک، اولین مجمع عمومی این کمیته برگزار و رئیس، دبیر، سه عضو هیات‌رئیسه و شش عضو اجرایی این کمیته به‌مدت 4 سال انتخاب شد و عملاً ورزش‌های تابستانی و زمستانی این دو فدراسیون جهت حضور در مسابقات آسیایی، جهانی و پارالمپیکی تحت پوشش مالی، آموزشی و فنی این کمیته قرار گرفت.

در شهریور 1395 پس از سال‌ها پیگیری کمیته ملی پارالمپیک در خصوص طرح انتزاع این کمیته از کمیته ملی المپیک، مجلس شورای اسلامی با تصویب این طرح دو فوریتی، عملاً گام بسیار مهمی در استقلال کمیته ملی پارالمپیک به عنوان یک نهاد عمومی غیردولتی برداشت. با تدوین و تصویب اساسنامه‌ی جدید کمیته ملی پارالمپیک و ابلاغ آن از سوی معاون اول رئیس‌جمهور در شهریور 1397 عملاً این کمیته با ماموریت و حمایت از جامعه‌ی هدف در حوزه‌های پرورشی، همگانی، قهرمانی و حرفه‌ای و قبول مسئولیت‌های بیشتر به رسالت تاریخی خود عمل می‌کند.

رشته‌های ورزشی پارالمپیک

بر اساس اساسنامه‌ی جدید کمیته، علاوه بر عضویت نمایندگان دو فدراسیون «ورزش‌های جانبازان و توان‌یابان» و «ورزش‌های نابینایان و کم‌بینایان» که متولی جذب، پرورش و توسعه رشته‌های مختلف تابستانی و زمستانی هستند، نمایندگان فدراسیون‌های ملی دوچرخه‌سواری، تنیس، تکواندو، بدمینتون،‌ تنیس روی میز، کانو،‌ سوارکاری،‌ پزشکی ورزشی،‌ دانش‌آموزی،‌ دانشجویی و کارگری نیز که جامعه‌ی هدف این کمیته را تحت پوشش دارند، به عضویت مجمع عمومی این کمیته درآمده و ماموریت خود را آغاز کردند.

در حال حاضر، «کمیته ملی پارالمپیک» با حمایت از 19 ورزش تابستانی پارالمپیک از 22 رشته ورزشی زیر نظر «IPC» و 3 رشته ورزشی زمستانی از 6 رشته ورزشی در «IPC»، چتر فراگیر حمایتی خود را از فدراسیون‌های ملی که ورزشکاران مرد و زن در جامعه هدف این کمیته را جذب می‌کنند، بر سر آن‌ها گسترانده و از آن‌ها حمایت می‌کند.

15 رشته‌ی ورزشی تابستانی (انفرادی) پارالمپیک: دو و میدانی، شنا، وزنه‌برداری، تنیس روی میز، دوچرخه‌سواری، بوچیا، تنیس، سوارکاری، بدمینتون، تکواندو، تیراندازی با کمان، تیراندازی، جودو، کانو، تکواندو؛

چهار رشته‌ی ورزشی تابستانی (تیمی) پارالمپیک: والیبال نشسته، بسکتبال با ویلچر، گلبال، فوتبال نابینایان؛

سه رشته‌ی ورزشی زمستانی (انفرادی) پارالمپیک: اسکی آلپاین، اسکی راهپیمایی، اسنوبرد

روند موفقیت مدال‌آوران ایرانی در پارالمپیک

بر اساس اطلاعات موجود، در دوره‌های اخیر بازی‌های پارالمپیک شاهد افزایش چشمگیر تعداد مدال‌های کسب‌شده توسط ورزشکاران پارالمپیکی کشورمان بوده‌ایم. بیشترین افتخارآفرینی ورزشکاران ایرانی در پارالمپیک در 3 دوره اخیر این مسابقات با مجموع 24 مدال در هر دوره به ثبت رسیده است.

همچنین بیشترین تعداد مدال‌ طلای کسب‌شده در المپیک 2020 توکیو و 2000 سیدنی با مجموع 12 مدال طلا بوده است. ایران در دوره‌های اخیر بازی‌های پارالمپیک دستاوردهای چشمگیری داشته است. این موفقیت، نشان از برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری مناسب و تلاش و همت ورزشکاران پارالمپیکی ایرانی دارد.

ورزشکاران ایرانی در رشته‌های مختلفی همچون دو و میدانی، وزنه‌برداری، شنا و غیره موفق به کسب مدال شده‌اند. این تنوع نشان از استعداد و توانایی بالای ورزشکاران ایرانی در رشته‌های مختلف دارد.

نقش موثّر زنان و مادران ورزشکار در پارالمپیک 2024

زنان ورزشکار ایرانی در پارالمپیک 2024 پاریس سنگ تمام گذاشتند و از 12 زن کاروان پارالمپیک ایران، 6 نفر توانستند مدال‌های خوش‌رنگی را کسب کنند و تعداد مدال‌های ایران را در این دور از رقابت‌ها افزایش دهند.

هاجر صفرزاده: این دونده ایرانی با 25 سال سن در ماده 400 متر بازی‌های پارالمپیک پاریس، هم ایران را به مدال نقره رساند، هم با ثبت زمان 55.39 ثانیه توانست رکورد آسیا را بشکند.

ساره جوانمردی: این ورزشکار دهه شصتی، سابقه‌ی طولانی در رقابت‌های جهانی دارد. او که اهل شیراز است، در مسابقات تیراندازی پارالمپیک 2024 در پاریس مدال طلا را به دست آورد.

ساره جوانمردی در سومین روز بازی‌های پارالمپیک 2024 پاریس، ساره جوانمردی با عملکردی بی‌نظیر موفق شد برای سومین دوره متوالی طلای ماده 10 متر تپانچه را در کلاس p2 از آن خود کند. او با این مدال در مجموع 4 طلا و 1 برنز پارالمپیک در کارنامه دارد و حالا تبدیل به یک اسطوره در ورزش ایران شده است.

جوانمردی که مدتی به‌دلیل به دنیا آمدن فرزندش از تمرینات دور بود، سال گذشته همراه با فرزندش در بازی‌های پاراآسیایی شرکت کرد و به مدال نقره رسید، اما او در پارالمپیک پاریس بار دیگر به اوج بازگشت و توانست با همان عملکرد شگفت‌انگیز همیشگی‌اش، اولین طلا را به کاروان ایران هدیه کند. علاوه‌بر ساره جوانمردی، در این بین ورزشکاران دیگری نیز بودند که علاوه بر مادر بودن، در پارالمپیک وارد رقابت شدند و صاحب مدال شدند.

پرستو حبیبی: یکی از کم‌سـن‌وسال‌ترین ورزشکاران ایران در رشته پارادوومیدانی است که با 22 سال سن در رشته‌ی پرتاب کلاب موفق به کسب مدال نقره شد تا نامش در تاریخ رقابت‌های این رشته به‌عنوان نخستین مدال‌آور پارادوومیدانی ایران به یادگار بماند.

زهرا رحیمی: نوجوان مرندی با 15 سال سن، نه‌تنها در جهان به‌عنوان دارنده مدال نقره مسابقات پارالمپیک شناخته می‌شود بلکه رکورد جوان‌ترین مدال‌آور تاریخ ایران در مسابقات پارالمپیک نیز از آن اوست. رحیمی که به‌دلیل یک مشکل مادرزادی در یکی از دستانش در مسابقات پارالمپیک شرکت کرد، گفت: «هیچ‌وقت از مشکلم برای خودم سد نساختم بلکه آن را تبدیل به پُلی برای موفقیت کردم.»

الهام صالحی: این ورزشکار خــوزستانـی توانست به مدال برنز پرتاب نیزه بازی‌های پارالمپیک پاریس با ثبت رکورد 16.24 متر دست پیدا کند.

والیبال نشسته ایران، پرافتخارترین تیم پارالمپیک جهان

«تیم ملی والیبال نشسته مردان ایران» نماینده والیبال نشسته‌ی کشورمان در مسابقات بین‌المللی است که زیر نظر فدراسیون ورزش‌های جانبازان و معلولین فعالیت می‌کند و در سال 1984 میلادی شکل گرفت و اولین‌بار در سال 1985 به مسابقات جهانی اعزام شد. تیم ملی والیبال نشسته جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر پُرافتخارترین و قدرتمندترین تیم جهان در تمام رقابت‌های بین‌المللی است.

این تیم بجز پارالمپیک 2004 آتن و 2012 لندن، همیشه مدال طلا کسب کرده و قهرمان شده‌ است. بعد از ایران، تیم هلند با 3 قهرمانی و بوسنی و هرزگوین با 2 قهرمانی پارالمپیک در رده‌های بعدی هستند. والیبال نشسته از سال 1359 در ایران شکل گرفت. تهران، تبریز و مشهد نخستین شهرهایی هستند که فعالیت در این رشته را آغاز کردند. مسابقات قهرمانی کشور از سال 1360 آغاز شد. در نخستین دوره‌ی این مسابقات، تنها 4 تیم حضور داشتند اما اکنون حدود 400 تیم آقایان و 60 تیم بانوان و حدود 5000 ورزشکار ایرانی در این رشته فعال هستند. تیم ملی این رشته در سال 1363 با ترکیبی از تعدادی بازیکن جانباز و معلول شکل گرفت و برای نخستین‌بار در سال 1364 برای شرکت در مسابقات قهرمانی جهان عازم نروژ شد.

تیم والیبال نشسته ایران در این دوره شگفتی‌آفرین شد و در اولین حضور خود با غلبه بر هلند، قهرمان 15 ساله‌ی جهان، برای نخستین‌بار مدال طلای جهانی را به دست آورد. این عنوان قهرمانی در سال‌های 1990، 1994، 1996، 1998 و 2010 تکرار شد و در سال‌های 2002 مقام سوم و 2006 مقام دوم به تیم ایران تعلق گرفت. در رده جوانان نیز تیم ملی والیبال نشسته مردان ایران در سال‌های 2005 اسلوونی، 2007 برزیل و 2009 مشهد قهرمان جوانان جهان شده‌است.

ضمن این‌که در مسابقات قهرمانی آسیا 3 بار قهرمانی والیبال نشسته آقایان به ایران رسیده‌ است و بانوان نیز یک نائب‌قهرمانی و 2 عنوان سومی آسیا را کسب کرده‌اند. اما بیش‌ترین افتخارات والیبال نشسته ایران در مسابقات پارالمپیک به دست آمده‌ است. حاصل 10 بار حضور ایران در این مسابقات 8 عنوان قهرمانی در مسابقات 1988 سئول، 1992 بارسلونا، 1996 آتلانتا، 2000 سیدنی، 2008 پکن، 2016 ریو، 2020 توکیو و 2024 پاریس و 2 نائب‌قهرمانی پارالمپیک‌های 2004 آتن و 2012 لندن است.

با توجه به مطالب فوق، میدان پارالمپیک فرصت مناسبی برای نقش‌آفرینی جانبازان و معلولان کشور است که در زمینه ورزشی نیز بتوانند دستاوردهای موفقی را برای خودشان و کشورمان رقم بزنند. در این مسیر معلولیت نه‌تنها محدودیت نیست بلکه فرصت مطلوبی برای ایستادن در قله‌های افتخار جهانی است، به نحوی‌که تیم ملی والیبان نشسته آقایان کشورمان پُرافتخارترین تیم این رقابت‌ها محسوب شده و در آخرین رقابت‌ها (پارالمپیک 2024 پاریس) نیز مدال طلا کسب کردند. بنابراین انتظار می‌رود که ظرفیت المپیکی و پارالمپیکی جمهوری اسلامی ایران در یک سطح مورد بهره‌برداری و حمایت قرار گیرد.

منبع: ایسنا