معرفی بلاکچین زتاچین (Zetachain)؛ آینده اپلیکیشن‌های عمومی

در دنیای پیچیده و چندلایه بلاکچین، زتاچین (Zetachain)، بلاکچین لایه اول (Layer 1) به‌عنوان پلی قدرتمند برای ارتباط و تعامل بی‌وقفه میان زنجیره‌های مختلف ظهور کرده است.

با استفاده از فناوری‌های نوین، این پروتکل در تلاش است تا آینده‌ای ساده و یکپارچه برای توسعه‌دهندگان و کاربران بلاکچین رقم بزند. در این مطلب از میهن بلاکچین، به معرفی زتاچین و فناوری به کار رفته در آن خواهیم پرداخت.

زتاچین چیست؟

به طور کلی، زتاچین یک بلاکچین لایه 1 (L1) بر اساس Cosmos SDK است که از CometBFT، یک نوع اجماع تحمل خطای بیزانسی (BFT) استفاده می‌کند. زتاچین می‌تواند قراردادهای هوشمند تمام زنجیره‌ای (Full-chain) را برای ارائه یک تجربه کاربری یکپارچه برای اپلیکیشن‌ها مستقر کند. این کار ارزش اصلی زتاچین را مشخص می‌کند. توسعه‌دهندگان فقط باید یک قرارداد واحد را مستقر کرده و زتاچین تعاملات کراس چین را ترتیب می‌دهد. در ادامه، عملکرد ZetaChain را معرفی کره و مکانیسم آن را بیشتر درک خواهیم کرد. پس از آن، نسخه 2.0 زتاچین را با تمرکز بر ویژگی‌ها و بهینه‌سازی‌های جدید معرفی می کنیم.

استفاده از فناوری انتزاع زنجیره

تفاوت اصلی بین برنامه‌های وب 3 و وب 2 در سهولت استفاده است. کاربران وب 2 نیاز به درک فناوری‌های پیچیده پشت برنامه‌ها ندارند، مثل ارسال ایمیل یا سفارش غذا از طریق UberEats که فرآیندهای پیچیده‌ای در پس‌زمینه رخ می‌دهند اما ما از آن‌ها اطلاعی نداریم.

برنامه‌های وب 2 میلیاردها کاربر را به خود جذب کرده‌اند. اما برنامه‌های وب 3 اگر می‌خواهند موفق شوند باید آسان‌تر از برنامه‌های وب 2 باشد. اما آن طور که به نظر می‌رسد وب 3 فقط برای افرادی با IQ بالا قابل استفاده است! برای کاربران عادی، انتخاب برنامه‌های وب 3 بسیار دشوار است و مراحل استفاده از آنها حتی پیچیده‌تر است. کاربران وب 3 با تعدد بلاک‌چین‌ها، پل‌های میان‌زنجیره‌ای (Cross-Chain) و مدیریت کیف پول‌ها مواجه هستند که استفاده از آن را برای کاربران عادی دشوار می‌کند. مدیریت کیف پول‌های مختلف، یادداشت‌های حفاظتی و غیره حتی پیچیده‌تر هستند.

پروژه‌هایی مثل زتاچین و CAKE Framework برای حل این مشکلات، راه‌حل‌های چندلایه‌ای ارائه داده‌اند تا تعاملات کاربران با اپلیکشن‌های وب 3 آسان‌تر شود.

انتزاع زنجیره در زتاچین شامل سه لایه است:

• لایه مجوز (Permission layer): این لایه مسئولیت مدیریت حساب‌ها و مجوزها را بر عهده دارد که شامل کیف پول قراردادهای هوشمند و خدمات پروکسی است و هدف آن انتزاعی کردن تعاملات کاربر و حفظ تعادل بین سهولت استفاده و کنترل کاربر است.
• لایه حل‌کننده (Solver layer): این لایه بر بازار Solver و رقابت تمرکز دارد. مشکل مسیریابی با یافتن بهترین راه حل بر اساس ترجیحات کاربر برای سرعت، هزینه و کارایی حل می‌شود. بازار Solver به طور مداوم در حال بهینهسازی در رقابت برای یافتن بهترین مسیر معامله است. این فناوری‌ها کل فرآیند تصمیم‌گیری را خودکار می‌کنند، بار شناختی کاربران را هنگام تصمیم‌گیری کاهش می‌دهند و تجربه کلی کاربر را بهبود می‌بخشند.
• لایه تسویه (Settlement layer): آخرین لایه عمدتا فعل‌وانفعالات تسویه را حل می‌کند. این لایه از پل‌های کراس چین، اوراکل‌ها و دیگر راهکارهای کراس چین برای اطمینان از تکمیل دقیق و کارآمد تراکنش‌های مختلف استفاده می‌کند. هدف این لایه رفع پیچیدگی تعاملات کراس چین است.

در ادامه راه حل‌های مختلف را به تفصیل مقایسه خواهیم کرد. در واقع، زتاچین بیش از یک مشکل را حل می‌کند.

معماری زتاچین

زتاچین، معماری آینده برای اپلیکیشن‌های جهانی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های بلاکچینی با قابلیت تعامل‌پذیری بین زنجیره‌ای، در گزارش تحقیقاتی دل‌فی دیجیتال (Delphi Digital) به تفصیل بررسی شده است. این شبکه با ایجاد امکان ساخت اپلیکیشن‌هایی که بتوانند به‌صورت کامل در شبکه‌های مختلف عمل کنند، به‌دنبال ایجاد تحولی بزرگ در دنیای بلاکچین است. معماری زتاچین شامل اجزا و قابلیت‌های متعددی است که در ادامه توضیح داده شده‌اند.

ماشین مجازی اتریوم عمومی‌شده (Generalized EVM)

زتاچین یک نسخه بهبودیافته از ماشین مجازی اتریوم (EVM) را ارائه می‌دهد که امکان ساخت اپلیکیشن‌های تمام زنجیره‌ای (Full-Chain) را فراهم می‌سازد. این نسخه به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد تا قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های خود را فراتر از مرزهای یک شبکه بلاکچین پیاده‌سازی کنند.

مکانیزم ارتباطی

• فول‌چین: این لایه تعامل‌پذیری را میان زنجیره‌های متصل ممکن می‌سازد و توسعه‌دهندگان می‌توانند اپلیکیشن‌هایی بسازند که به‌طور کامل در تمامی زنجیره‌ها قابل فراخوانی (Call) باشند.
• اتصال‌دهنده API: این رابط به انتقال پیام‌های کراس چین نقطه‌به‌نقطه (Point-to-point) می‌پردازد و امکان انتقال داده‌ها و ارزش‌های دلخواه را فراهم می‌کند.
• استاندارد ZRC-20: استانداردd برای توکن‌های همگن در تمامی زنجیره‌هاست. توکن‌های Native Gas و ERC-20 پشتیبانی‌شده را می‌توان از هر شبکه متصل به اپلیکیشن‌های فول‌چین ارسال و به‌عنوان توکن‌های ZRC-20 استفاده کرد. توکن‌های ZRC-20 را می‌توان به شبکه متصل بازگرداند.

امضاکننده TSS

یک اعتبارسنج (Validator) با مسئولیت‌های بیشتر، از جمله امضا و نظارت بر تراکنش‌های خارج از زنجیره (Out of Chain) است. TSS مخفف Threshold signature mechanism یا همان مکانیزم امضاهای آستانه‌ای است.

آدرس TSS

یک آدرس خاص که برای واریز توکن‌ها و شروع تعاملات کراس چین استفاده می‌شود.

زتاچین از امضاهای آستانه‌ای (TSS) مشابه با نیرپروتکل (Near Protocol) استفاده می‌کند. در این مکانیزم رمزنگاری، چندین مشارکت‌کننده به‌طور مشترک یک امضا را تولید می‌کنند. امضای معتبر تنها زمانی تولید می‌شود که تعداد مشخصی از مشارکت‌کنندگان به حداقل مقدار آستانه (مثلاً 3 نفر از 5 نفر) برسند و هر مشارکت‌کننده بخشی از کلید خصوصی را در اختیار داشته باشد. این شیوه توزیع کلید خصوصی به‌چندین نفر، امنیت بیشتری را فراهم کرده و از خرابی در یک نقطه واحد جلوگیری کرده و به تحمل خطا کمک می‌کند.

اعتبارسنج‌های ناظر-امضاکننده

این اعتبارسنج‌ها دو بخش نرم‌افزار را در زتاچین اجرا می‌کنند:

1. نود زتاچین: کار نود بلاکچین، پردازش تراکنش‌های کراس چین، مدیریت ضرب (Mint) توکن‌های ZRC-20 و فراخوانی اپلیکیشن‌های فول‌چین است.
2. کلاینت زتاچین: یک برنامه آفچین که توسط ناظر-امضاکننده اجرا می‌شود و به نظارت بر تراکنش‌ها در شبکه‌های متصل، امضا به نمایندگی از زتاچین، همه‌پخشی و مخابره تراکنش‌ها در زنجیره متصل می‌پردازد.

امضاکنندگان TSS آدرس‌های واریزی را در تمامی شبکه‌های پشتیبانی‌شده به‌طور مستمر نظارت می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که در صورت موفقیت‌آمیز بودن تراکنش، اطلاعات منتقل شده و فعالیت روی زتاچین آغاز می‌شود. این امضاکنندگان همچنین مسئول امضای تراکنش‌های خارج از زنجیره و ارسال آن‌ها به دیگر زنجیره‌ها برای پردازش هستند.

این معماری به قراردادهایی که روی ماشین مجازی عمومی توسعه داده می‌شوند، امکان می‌دهد تا خارج از زتاچین ایجاد شده و همچنین از زنجیره‌های متصل قابل فراخوانی باشند.

ارتباط ورودی

کاربران می‌توانند با اپلیکیشن‌های غیرمتمرکزی (Dapps) که روی زتاچین ساخته شده‌اند از طریق هر زنجیره خارجی تعامل داشته باشند. ناظر TSS یک آدرس واریزی مخصوص برای توکن‌های گس بومی و یک قرارداد امانی ERC-20 را برای دارایی‌های ERC-20 نظارت می‌کند. تراکنش‌های ارسال‌شده به آدرس واریزی یا قرارداد امانی ERC-20 اطلاعات مربوط به فراخوانی تابع را در خود دارند. ناظر TSS این اطلاعات را تایید کرده و به قرارداد سیستمی ارسال می‌کند که تابع OnCrossChainCall را در قرارداد مربوطه فراخوانی می‌کند تا اجرا شود.

ارتباط خروجی

قراردادهای روی زتاچین می‌توانند از API برای فراخوانی به زنجیره‌های متصل استفاده کنند. هنگامی که یک قرارداد به یک قرارداد اتصال فراخوانی می‌دهد، اطلاعاتی مانند شناسه زنجیره، آدرس قرارداد و پیام را فراهم می‌کند. زتاچین این جزئیات را پردازش کرده و به زنجیره مقصد ارسال می‌کند. سپس، تابع onZetaMessage قرارداد دریافت‌کننده در زنجیره مقصد فراخوانی می‌شود.

این مکانیزم‌ها اطمینان می‌دهند که قراردادهای زتاچین می‌توانند درخواست‌ها را به زنجیره‌های دیگر ارسال کرده و به آن‌ها پاسخ دهند و عملیات را برای توسعه‌دهندگان dApp و کاربران به‌طور چشمگیری ساده‌سازی کنند.

کاربران تنها ارتباطات ورودی و خروجی بین زتاچین و دیگر زنجیره‌ها را در بخش فرانت سیستم آغاز می‌کنند که یعنی بدون نیاز به درک مکانیزم‌های زیرساختی، می‌توانند به‌طور مستقیم از طریق رابط کاربری تعامل داشته باشند.

این، معماری پایه زتاچین است. اکنون به معرفی نسخه جدید زتاچین 2.0 و قابلیت‌های گسترش‌یافته آن می‌پردازیم.

زتاچین 2.0

نسخه جدید «زتاچین 2.0» با بهبود تجربه کاربری و امکانات جدید، پشتیبانی گسترده‌تری از آدرس‌های بیت‌کوین و ارتقای اتصال‌دهنده API ارائه می‌دهد. این نسخه باعث تقویت قابلیت‌های فول‌چین و ارائه حساب‌های فول‌چین به کاربران می‌شود که تجربه کاربری را ساده‌تر می‌کند.

اپلکیشن‌های جهانی می‌توانند مستقیما قراردادهایی را در شبکه‌های بلاکیچن متصل فراخوانی کنند و اپلیکیشن‌های فول چین را امکان‌پذیر کنند. اپلیکیشن‌ها اکنون می‌توانند تراکنش‌های پیچیده شامل چندین دارایی و چندین کراس چین را در یک مرحله انجام دهند. به عنوان مثال، یک کاربر بیت کوین می‌تواند یک قرارداد ZetaChain را راه‌اندازی کند که می‌تواند بدون در دسر، قراردادها را روی شبکه اتریوم، BNB و سایر شبکه‌ها اجرا کند.

اپلیکیشن‌های عمومی

یکی از ویژگی‌های جدید «زتاچین 2.0»، اپلیکیشن‌های عمومی (Universal Application) است. در نسخه قبلی (ZetaChain 1.0)، دو ویژگی جداگانه یعنی انتقال پیام‌های کراس چین و اپلیکیشن‌های فول‌چین وجود داشت. هنگام انتقال پیام‌ها بین زنجیره‌ها با استفاده از رابط API، کاربران می‌توانند از ZetaChain به عنوان یک رله برای ارسال پیام‌های دلخواه بین زنجیره‌های متصل استفاده کنند. اپلیکیشن‌های عمومی می‌توانند با استفاده از عملکرد فول‌چین، قراردادهای زنجیره‌های متصل را فراخوانی کرده و مدیریت توکن‌های همگن در زنجیره‌های متصل را به عهده بگیرند. «زتاچین 2.0» با جایگزینی اتصال‌دهنده API با قابلیت فول‌چین ارتقا یافته، امکان فراخوانی قراردادهای زنجیره متصل را برای اپلیکیشن‌های عمومی فراهم می‌کند. به عنوان مثال، یک کاربر می‌تواند با تنها یک تعامل، فرایندهایی مانند استیکینگ بیت‌کوین، انتقال توکن به «بی‌ان‌بی»، وام گرفتن در پالیگان و… را انجام دهد. در واقع، اپلیکیشن از حالت فول چین و به یک اپلیکیشن عمومی تبدیل می شود که قادر به انجام فرآیندهای چند مرحله‌ای است.

ارتقای مکانیزم

نسخه جدید با معرفی قرارداد درگاه (Gateway Contract) به عنوان نقطه ورود واحد، فرایند تعامل با اپلیکیشن‌های عمومی را ساده‌تر می‌کند. این مکانیزم، به جای روش قبلی که شامل تعاملات نقطه به نقطه و هزینه‌های بالاتر بود، مدل هاب و اسپوک (Hub-and-Spoke) را پیاده‌سازی می‌کند که مراحل و هزینه‌های کمتری دارد. برنامه‌های عمومی نیز می‌توانند از توکن‌های ZRC-20 استفاده کرده و بدون نیاز به برداشت، قراردادهای زنجیره متصل را فراخوانی کنند.

حساب فول‌چین

در «زتاچین 2.0» کاربران می‌توانند به سادگی دارایی‌های کراس‌چین خود را مدیریت کنند. تابع «WithdrawAndCall» به کاربران این امکان را می‌دهد تا عملیات برداشت و فراخوانی قراردادها را در یک تراکنش واحد انجام دهند. در این فرآیند، ابتدا کارمزد گس قفل می‌شود، سپس توکن‌ها از حساب کاربر حذف و عملیات لازم در زنجیره هدف انجام خواهد شد.

بهبود تجربه کاربران بیت‌کوین

«زتاچین 2.0» با پشتیبانی از انواع بیشتری از آدرس‌های بیت‌کوین شامل P2P KH، P2SH، P2WSH و P2TR، تجربه کاربری بیت‌کوین را بهبود می‌بخشد. این نسخه با معرفی آدرس‌های تپ‌روت (Taproot) و ادامه پشتیبانی از آدرس‌های مبتنی بر سگویت (SegWit) ، به بهبود امنیت و کاهش کارمزد تراکنش‌ها کمک می‌کند.

این ویژگی‌های جدید، قدرت بیشتری به کاربران و توسعه‌دهندگان برای مدیریت تراکنش‌های کراس چین و بهبود کارایی اپلیکیشن‌های فول‌چین می‌دهد.

عملکردهای جدید پشتیبانی مرتبط با زنجیره‌ها

«زتاچین» در به‌روزرسانی اخیر خود، پس از یک فرایند حاکمیتی دقیق، چندین زنجیره جدید را اضافه کرده و شبکه کلی را توسعه داده است. در حال حاضر، اضافه کردن زنجیره‌هایی مانند «پالیگان»، «بیس»، «سولانا» و زنجیره‌های مبتنی بر IBC در حال بررسی است. زنجیره‌های EVM مانند «اتریوم» به دلیل مکانیزم امضای گسترده خود، راحت‌تر اضافه می‌شوند. در مقابل، زنجیره‌هایی مانند «سولانا»، «نیر» و «تون» که از EdDSA استفاده می‌کنند، چالش‌هایی برای اتصال ایجاد می‌کنند. خوشبختانه، این زنجیره‌ها معمولاً از قراردادهای هوشمندی پشتیبانی می‌کنند که عملیات ECDSA را تسهیل می‌کنند. همچنین، نودهای اعتبارسنج ناظر در شبکه «زتاچین» برای اجرای گره‌ها برای تمام زنجیره‌های پشتیبانی شده مورد نیاز هستند تا تراکنش‌های زنجیره‌های مختلف تایید شوند.

اپلیکیشن‌های عمومی روی زتاچین

«زتاچین 2.0» امکان فراخوانی قراردادها از زنجیره‌های خارجی را فراهم کرده و امنیت را با مکانیزم‌هایی مانند «قرارداد درگاه» تضمین می‌کند. کاربران تنها لازم است یک تراکنش در زنجیره مبدا انجام دهند و نتیجه در زنجیره مقصد دریافت می‌شود. این در حالی است که تمامی جزئیات پیچیده در پشت صحنه مدیریت می‌شود.

اپلیکیشن‌های خاص

• سوآپ بومی: کاربران می‌توانند از طریق قراردادهای عمومی «زتاچین»، توکن‌های ZRC-20 را تبدیل و به زنجیره هدف منتقل کنند.
• استیکینگ: با افزودن قابلیت استیکینگ توکن ZETA، توسعه‌دهندگان می‌توانند برنامه‌های استیکینگ غیرمتمرکز و منعطف ایجاد کنند.
• اپلیکیشن‌های NFT: توسعه‌دهندگان می‌توانند از «زتاچین» برای ایجاد اپلیکیشن‌های نوآورانه NFT استفاده کنند که قابلیت انتقال NFT میان زتاچین و زنجیره‌های متصل را فراهم می‌کند.

نگاهی به آینده تجربه کاربری و نقش زتاچین

زیرساخت‌هایی مانند زتاچین به شکل چشمگیری تجربه کاربری را در آینده بلاکچین بهبود خواهند داد. اما نقش‌های مختلفی که زتاچین در این فرآیند ایفا می‌کند چه هستند؟

• تعامل یکپارچه: جهت توسعه تجربه کاربری به سوی ساده‌سازی و یکپارچگی است. کاربران نباید پیچیدگی‌های تکنولوژی زیرساختی را احساس کنند. فناوری انتزاع زنجیره زتاچین یکی از عناصر مهم برای دستیابی به این هدف است. تعاملات در بلاکچین می‌توانند به سادگی برنامه‌های وب 2 شوند.
• رابط کاربری یکپارچه: پس از فراهم کردن قابلیت‌های بنیادین تعامل میان‌زنجیره‌ای، برنامه‌ها می‌توانند به کاربران یک رابط کاربری یکپارچه ارائه دهند تا دارایی‌ها را در چندین زنجیره مدیریت کنند، تراکنش‌ها را اجرا کنند و سایر تعاملات زنجیره‌ای را از یک پلتفرم انجام دهند. این موضوع تجربه کلی کاربر را بهبود می‌بخشد.
• گسترش اکوسیستم برنامه‌ها: زتاچین از قابلیت‌های پیچیده‌تر کراس چین پشتیبانی می‌کند که به غنی‌تر شدن و توسعه اکوسیستم برنامه‌ها کمک می‌کند. این سیستم‌ها خدماتی با یکپارچگی و قابلیت عملیاتی بیشتر ارائه می‌دهند و ابزارها و امکانات کاملی را برای کاربران فراهم می‌کنند.
• تبدیل شدن به یک فناوری اصلی: ساده‌سازی تجربه کاربری کلید پذیرش بیشتر فناوری بلاکچین در میان کاربران عمومی است. زتاچین با کاهش چشمگیر پیچیدگی‌های فنی برای کاربران، کارایی برنامه‌ها را بهبود بخشیده و نقش مهمی در معرفی کاربران غیر فنی به دنیای بلاکچین ایفا می‌کند.
• موارد استفاده نوآورانه: با امکان انجام عملیات پیچیده روی بستر چندین شبکه بلاکچین، موارد استفاده نوآورانه بیشتری ظهور خواهند کرد. توسعه‌دهندگان اکنون می‌توانند با استفاده از این ابزارها، برنامه‌هایی را ایجاد کنند که پیش‌تر امکان‌پذیر نبودند و به نوآوری در این حوزه کمک کنند.

سوالات متداول (FAQ)

منبع: میهن بلاکچین