رتبه ۶۴ جهانی ایران در شاخص نوآوری جهانی در سال ۲۰۲۴/رتبه ۱۱۵ ایران در استفاده از خدمات دولتی آنلاین

به گزارش ایسنا، شاخص نوآوری جهانی هر ساله توسط سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) منتشر می‌شود و کشورهای جهان را بر اساس ظرفیت‌ها و نتایج نوآوری‌شان رتبه‌بندی می‌کند. این شاخص شامل حدود 80 زیرشاخص است که در دو بخش اصلی ورودی‌ها و خروجی‌های نوآوری گروه‌بندی می‌شوند.

ایران در سال 2024 در رتبه کلی 64 قرار گرفته و نسبت به سال 2023 با دو پله افت مواجه شده است. این گزارش جزئیات رتبه ایران در بخش‌های مختلف نوآوری و تحلیل نقاط قوت و ضعف آن را ارائه می‌دهد.

امیرعباس محمدی کوشکی از کارشناسان کارگروه رتبه‌بندی و پژوهش‌های بین‌الملل تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران در گفت‌وگو با ایسنا، با بررسی گزارش شاخص جهانی مالکیت فکری 2024، گفت: بر اساس این گزارش ایران در سال 2024 در میان 133 کشور حاضر در شاخص نوآوری جهانی رتبه 64 را به دست آورده، ولی در مقایسه با سال‌های گذشته، این رتبه نسبت به سال 2020 که 67 بود، بهتر شده است؛ اما در مقایسه با سال 2022 که ایران در رتبه 53 قرار داشت، افت کرده است. همچنین، ایران در میان کشورهای با درآمد متوسط پایین (lower-middle-income economies) جایگاه پنجم را به خود اختصاص داده که نشان‌دهنده عملکرد نسبی خوبی در این دسته از کشورها است.

وی اضافه کرد: علاوه بر این، ایران در میان 10 کشور منطقه آسیای مرکزی و جنوبی رتبه دوم را کسب کرده است.

محمدی با بیان اینکه شاخص نوآوری جهانی شامل دو بخش «ورودی» و «خروجی» نوآوری است، اظهار کرد: شاخص ورودی‌ها شامل زیرساخت‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و منابع انسانی هستند که برای تولید نوآوری ضروری‌اند و شاخص خروجی‌ها نیز شامل نتایج ملموسی مانند ثبت پتنت‌ها، مقالات علمی و محصولات خلاقانه می‌شوند.

ورودی‌های نوآوری

وی با اشاره به ورودی‌های نوآوری، تصریح کرد: ایران در سال 2024 رتبه 85 را در بخش ورودی‌های نوآوری به دست آورده است. این رتبه نشان می‌دهد که ایران در فراهم کردن زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های لازم برای نوآوری هنوز با چالش‌هایی مواجه است. به طور مثال، در زیرشاخص‌هایی مانند کیفیت تنظیمات نظارتی (regulatory quality) و ثبات سیاستی برای کسب‌وکارها، ایران رتبه‌های بسیار پایینی دارد. در شاخص کیفیت تنظیمات نظارتی، ایران رتبه 133 و در شاخص ثبات سیاستی رتبه 126 را به دست آورده است که نشان‌دهنده ضعف‌های مهم در محیط نهادی و قانونی کشور است.

خروجی‌های نوآوری

محمدی با اشاره به خروجی‌های نوآوری نیز گفت: در بخش خروجی‌های نوآوری، ایران در سال 2024 رتبه 48 را به خود اختصاص داده است که نسبت به بخش ورودی‌ها جایگاه بهتری را نشان می‌دهد. این امر نشان‌دهنده این است که ایران نسبت به سرمایه‌گذاری‌های خود توانسته است خروجی‌های مناسبی تولید کند. در شاخص‌هایی مانند تعداد مقالات علمی و ثبت پتنت‌ها، ایران عملکرد خوبی دارد. برای مثال، تعداد مقالات علمی منتشر شده توسط ایران در سال‌های اخیر افزایش یافته و در سال 2022 به رتبه 28 رسیده است. همچنین، تعداد پتنت‌های ثبت‌شده توسط ایرانیان نیز با رشد قابل‌توجهی مواجه بوده است.

این عضو رسمی ویکی آمار سازمان ملل متحد، خاطر نشان کرد: ایران در برخی از شاخص‌های نوآوری جهانی عملکرد خوبی داشته و در برخی دیگر با چالش‌هایی مواجه است که در ادامه به تحلیل نقاط قوت و ضعف ایران در شاخص‌های مختلف پرداخته می‌شود:

نقاط قوت
سرمایه بازار: ایران در شاخص سهم ارزش بازار به تولید ناخالص داخلی (GDP) با رتبه 1 در جهان قرار دارد. این شاخص نشان‌دهنده ظرفیت بالای ایران در بهره‌برداری از سرمایه بازار برای رشد نوآوری است.

تعداد علائم تجاری: ایران در شاخص تعداد علائم تجاری ثبت‌شده نسبت به تولید ناخالص داخلی نیز رتبه یک را کسب کرده است. این شاخص بیانگر ظرفیت بالای ایران در حوزه مالکیت فکری و ثبت اختراعات و علائم تجاری است.

فارغ‌التحصیلان رشته‌های علمی و مهندسی: در شاخص تعداد فارغ‌التحصیلان رشته‌های علمی و مهندسی، ایران با رتبه 8 یکی از بهترین عملکردها را در میان کشورهای جهان دارد. این نشان‌دهنده سرمایه انسانی قوی در حوزه‌های علمی و فنی است که می‌تواند به تقویت نوآوری در آینده منجر شود.

واردات فناوری پیشرفته: ایران در شاخص واردات فناوری‌های پیشرفته نیز رتبه 18 را کسب کرده که نشان‌دهنده تمایل بالای کشور به استفاده از فناوری‌های پیشرفته در بخش‌های مختلف اقتصادی است.

نقاط ضعف
کیفیت تنظیمات نظارتی: ایران در شاخص کیفیت تنظیمات نظارتی، بدترین رتبه یعنی 133 را به خود اختصاص داده است. این نشان‌دهنده ضعف جدی در ایجاد محیط قانونی و نظارتی مناسب برای کسب‌وکارها و نوآوری است.

نرخ تعرفه‌های تجاری: نرخ تعرفه‌های اعمال‌شده در ایران نیز یکی از چالش‌های بزرگ برای تجارت و نوآوری است. ایران در این شاخص رتبه 131 را دارد که نشان‌دهنده سیاست‌های تجاری محدودکننده است.

زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT): زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران نیز با چالش‌هایی مواجه است. در شاخص دسترسی به ICT، ایران در رتبه 89 و در استفاده از خدمات دولتی آنلاین رتبه 115 قرار دارد که نشان‌دهنده لزوم بهبود زیرساخت‌های فناوری در کشور است.

تاثیر نوآوری بر رشد اقتصادی و اجتماعی

محمدی با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین بخش‌های گزارش شاخص نوآوری جهانی، تحلیل تاثیرات اقتصادی و اجتماعی نوآوری است، در این باره توضیح داد: در ایران، نوآوری تاثیرات مثبتی بر بهره‌وری نیروی کار و رشد اقتصادی داشته است. برای مثال، بهره‌وری نیروی کار در سال 2023 نسبت به سال قبل 1.4 درصد افزایش یافته است. همچنین، طول عمر متوسط ایرانیان در سال 2022 به 74.6 سال رسیده است که نشان‌دهنده بهبود شاخص‌های سلامت و زندگی اجتماعی است.

تحلیل روندها و چشم‌انداز آینده

وی خاطرنشان کرد: با توجه به روندهای سال‌های اخیر، می‌توان گفت که ایران در بخش خروجی‌های نوآوری عملکرد مناسبی داشته است، اما در بخش ورودی‌ها و به ویژه زیرساخت‌های قانونی و نهادی نیازمند اصلاحات جدی است. بهبود در بخش‌های نهادی، تسهیل کسب‌وکارها و کاهش موانع تجاری می‌تواند به تقویت نوآوری در ایران منجر شود.

وی اضافه کرد: به طور کلی، اگرچه ایران در شاخص نوآوری جهانی 2024 با چالش‌هایی مانند ضعف‌های نهادی و زیرساختی مواجه است، اما با بهره‌گیری از سرمایه انسانی قوی، ظرفیت‌های بالای علمی و تمایل به استفاده از فناوری‌های پیشرفته می‌تواند در آینده جایگاه بهتری در این شاخص کسب کند.

این کارشناس کارگروه رتبه‌بندی و پژوهش‌های بین‌الملل تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران، گفت: در این گزارش ایران در 7 بخش بررسی شده است که به صورت کلی به رتبه‌های کسب شده اشاره می‌شود:

منبع: ایسنا