دیپلماسی آب؛ راهکار گشایش هریرود
این بار «هریرود» خبرساز شده و افغانستان با نصب سد «پاشدان» میزان آب جاری به سمت ایران را کاهش داده است. چالش‌های ایران و افغانستان در زمینه حق‌آبه رودخانه‌های مرزی پیشینه ۱۵۰ ساله دارد. در این شرایط رئیس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌گوید که «یکی از موجه‌ترین اقدامات در این شرایط دیپلماسی آب است که انتظار می‌رود با توجه به تخصص وزیر امور خارجه در حوزه دیپلماسی آب از این ظرفیت استفاده شود.»
به گزارش ایسنا ، افغانستان به عنوان یکی از کشورهای عضو کنوانسیون تنوع زیستی مکلف به حفظ محیط‌های آبی است بنابراین حق‌آبه‌ای که موجب حفظ تنوع زیستی و جلوگیری از آسیب کمتر به آن می‌شود را باید رعایت کند هرچند این مهم طی سالیان اخیر رعایت نشد و علاوه بر ایجاد مشکلات زیست‌محیطی، معیشت ساکنان مناطق را تحت‌الشعاع قرار داده است.
پس از هیرمند، حالا خبر از آبگیری سد بزرگ «پاشدان» در بالادست رودخانه هریرود در افغانستان رسانه‌ای شده است، گفته می‌شود این امر باعث کاهش جریان طبیعی رودخانه مرزی هریرود و بروز خسارت‌های اجتماعی و زیست محیطی در مناطق پایین‌دست می‌شود و به همین سبب بهره‌برداری یک‌جانبه از رودخانه هریرود نقص حقوق عرفی عنوان شده است. ساخت این سد البته در سال 1390 آغاز شد اما پایانش با تاخیر مواجه و در نهایت ماه گذشته آبگیری آن آغاز شد. در این شرایط ایران در تماس با مقام‌های افغانستان اعتراض و نگرانی خود را نسبت به تحدید ـ برای چیزی حد و مرز تعیین کردن ـ نامتناسب آب‌های ورودی به ایران ابراز کرده است.
محمد مجابی – رئیس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام – در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می‌کند: سدسازی‌های صورت گرفته در مناطق شرقی کشور موجب شده تا بخشی از حق‌آبه متعلق به ایران تامین نشود. یکی از موجه‌ترین اقدامات در این شرایط دیپلماسی آب است که انتظار می‌رود با توجه به تخصص وزیر امور خارجه در حوزه دیپلماسی آب از این ظرفیت استفاده شود.
او به دستگاه دیپلماسی در این خصوص پیشنهاد می‌دهد و می‌گوید: می‌توان با استفاده از کنوانسیون‌های موجود مطالباتی را در خصوص آب‌هایی که بین چند ناحیه حرکت می‌کند، بیان کرد. یکی از آن‌ها کنوانسیون‌ها تالاب‌هاست. مجامع بین‌المللی نیز می‌توانند در این خصوص ورود کنند که البته در این حوزه گفت‌وگوی دو جانبه موثرتر خواهد بود تا اینکه قبل از اینکه گفت‌وگوی دوجانبه اقدام دیگری انجام شود.
رئیس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام تاکید می‌مند: تعامل با کشورها در زمینه بهره‌گیری از منابع آبی و استفاده از ظرفیت دیپلماسی محیط زیستی در روابط دوجانبه از اهمیت زیادی برخوردار است.
مجابی در پایان می‌گوید: در حقوق داخلی و بین‌المللی همواره اصل بر این است که طرفین بتوانند مسائل را با گفت‌وگو حل کنند و اگر اختلافات با گفت و گو حل نشد، از ظرفیت داوری استفاده می‌شود. بر همین اساس اهمیت دارد که ابتدا با طرف مقابل مذاکره و تعامل کنیم و پس از آن می‌توان از مجاری دیگر مانند رویه‌های بین‌المللی موضوع را پیگیری کرد.
منبع: ایسنا