تنوع‌بخشی به سبد سوخت؛ راهکار دولت برای جبران کمبود بنزین/ عرضه سوخت ال.پی.جی با کمبود مواجه می‌شود؟
متنوع‌سازی سبد سوخت خودروها، می‌تواند راهکاری مفید برای جبران کمبود بنزین باشد، به شرطی که زیرساخت‌های موردنیاز آن وجود داشته باشند و سوخت جایگزین کفاف نیاز مصرفی خودروها را بدهد. مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، اخیرا از احداث جایگاه‌های ال.پی.جی برای متنوع‌سازی سبد سوخت خودروها خبر داده است. آیا این اقدام می‌تواند راهکار مناسبی برای جبران کمبود بنزین باشد؟
کمبود بنزین در کشور به وضعیتی بحرانی تبدیل شده است. مسئولان در مواجهه با بحران کمبود بنزین تاکنون راهکارهایی مانند واردات بنزین، کاهش کیفیت بنزین داخلی و افزایش کمیت آن، افزایش قیمت و… را امتحان کرده‌اند. در تازه‌ترین اقدام، موضوع تنوع‌بخشی به سبد سوخت خودروها، برای جبران کمبود بنزین، بار دیگر توسط مسئولان مطرح شده است.
کرامت ویس‌کرمی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، روز شنبه 22 دی ماه، با حضور در برنامه تلویزیونی عنوان کرد: بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه، متنوع‌سازی سبد سوخت در دستور کار قرار گرفته است. از این رو برنامه احداث جایگاه‌های ال.پی.جی در نزدیکی پالایشگاه‌هایی که مازاد ال.پی.جی بر مصرف داخلی دارند، اجرایی می‌شود تا بتوان ال.پی.جی را به سبد سوخت خودروها اضافه کرد.
همچنین مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی با اشاره به ظرفیت مطلوب سوخت سی.ان.جی در کشور خاطرنشان کرد: امکان عرضه روزانه 40 میلیون مترمکعب سی.ان.جی در کشور وجود دارد با این حال، مصرف سی‌ان‌جی طی یک سال و نیم گذشته از 23 میلیون مترمکعب به 19 میلیون مترمکعب کاهش یافته است. برای رفع این مسئله باید ناوگان خودرویی دوگانه‌سوز توسعه یابد.
این موضوع بار دیگر در دهه 80 تکرار شده بود. به دنبال افزایش مصرف بنزین در کشور و بحران کمبود بنزین، مسئولان به فکر توسعه سی.ان.جی، ال.پی.جی و دوگانه‌سوز کردن خودروها افتادند. موضوعی که گرچه پیش‌تر تاحدی میزان واردات بنزین را کاهش داد اما به دلیل کمبود عرضه سی.ان.جی، مشکلات فراوانی به وجود آورد. حال باید دید که این اتفاق برای ال.پی.جی هم تکرار می‌شود؟
گاز ال.پی.جی چیست؟
گاز مایع یا همان ال.پی.جی، ترکیبی از پروپان و بوتان است که به‌عنوان سوخت جایگزین در خودروها استفاده می‌شود. استفاده از ال.پی.جی در خودروها منجر به کاهش انتشار آلاینده‌هایی مانند مونواکسید کربن و دی‌اکسید کربن می‌شود.
در حال حاضر، تعداد جایگاه‌های سوخت‌گیری ال.پی.جی در مقایسه با بنزین بسیار کم است و توسعه آن‌ها قطعا به سرمایه‌گذاری کلانی نیاز دارد. با این وجود باید پرسید چگونه قرار است سبد سوخت کشور در کوتاه‌مدت و بدون وجود جایگاه‌های سوخت‌گیری موردنیاز برای این حجم از خودرو، متنوع شود؟
تجربه دهه 80 تجربه موفقی بود؟
مسئولان در مواجهه با تنوع‌بخشی به سبد سوخت کشور از طریق سی.ان.جی و ال.پی.جی، مدام به تجربه دهه 80 اشاره می‌کنند. در دهه 80، ایران با مجموعه‌ای از چالش‌های اقتصادی و انرژی مواجه شد که باعث شد مسئولان به فکر متنوع‌سازی سبد سوخت کشور و جایگزینی بخشی از مصرف بنزین با سوخت CNG بیفتند.
برای مثال، محسن جوهری، رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی صنعت CNG، در نشست تخصصی صنعت CNG در تیرماه سال جاری، به رفع ناترازی بنزین از طریق استفاده از ظرفیت CNG، اشاره کرد و گفت: استفاده از سوخت CNG در دهه 80 شمسی توانست مانع از موفقیت تحریم‌های آمریکا علیه امنیت انرژی ایران شود و یکی از سریع‌ترین و مطمئن‌ترین راهکارها برای قطع وابستگی به واردات بنزین است.
در همین زمینه باید گفت که در دهه 80، مصرف بنزین به‌دلیل رشد سریع جمعیت، توسعه شبکه حمل‌ونقل عمومی و افزایش تعداد خودروهای شخصی به‌شدت افزایش یافت. این روند نگران‌کننده بوده چرا که ظرفیت پالایشگاه‌های داخلی پاسخگوی تقاضای مردم نبود. با تشدید تحریم‌های بین‌المللی، واردات بنزین به یکی از موضوعات مهم کشور تبدیل شد و این موضوع دولت را به سمت کاهش وابستگی به واردات سوخت سوق داد.
تنوع‌بخشی به سبد سوخت و استفاده از منابع داخلی، مانند گاز طبیعی، راهی برای مقابله با این بحران بود. چرا که ایران یکی از بزرگ‌ترین ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد. این مزیت باعث شد که گاز طبیعی به‌عنوان یک گزینه منطقی برای جایگزینی بخشی از مصرف بنزین مطرح شود. همچنین تولید و عرضه گاز طبیعی فشرده یا همان CNG نسبت به واردات بنزین هزینه کمتری داشت.
از آن دهه، بسیاری از خودروها دوگانه‌سوز شدند و مردم هزینه‌های بسیاری برای دوگانه‌سوز کردن خودروهای خود متحمل شدند. اما در آن زمان توزیع CNG منطبق با نیاز مصرفی خودروها نبود و عملا شهروندان مجبور به مصرف بنزین شدند. در آغاز اجرای طرح، تعداد جایگاه‌های سوخت‌گیری CNG برای پاسخ‌گویی به نیاز مردم کافی نبود و این کمبود، مشکلاتی از بابت کمبود عرضه برای مردم ایجاد کرد.
کاهش بهره‌وری و افزایش مصرف سوخت
از همان دهه 80، بسیاری از مصرف‌کنندگان این سوخت مانند دارندگان تاکسی، به نحوه توزیع این سوخت به جایگاه‌ها اعتراض داشتند. از طرف دیگر، خودروسازان نیز مجبور به دوگانه‌سوز کردن خودروها شدند اما میزان توزیع این سوخت، کفاف نیاز مصرفی خودروها را نمی‌داد. همچنین بنا بر روایت بسیاری از شهروندان، استفاده از CNG، اجازه سرعت بالا به خودروها را نمی‌داد و همچنین با افزایش دما، شهروندان مجبور به سوخت‌گیری با فاصله‌های کوتاه‌تر می‌شدند.
این طرح نهایتا منجر شد که از میزان واردات بنزین به کشور تا حدی کاسته شود، اما کمبود جایگاه‌های عرضه سی.ان.جی، مشکلات زیادی برای مردم به وجود آورد.
نکته مورد توجه در این زمینه، بهره‌وری خودروهاست. سوخت CNG از بهره‌وری خودروها می‌کاهد و مصرف سوخت را بالا می‌برد. این موضوع در مورد LPG نیز صادق است. قدرت موتور در هنگام استفاده از LPG نسبت به بنزین کاهش می‌یابد. همچنین، انرژی موجود در هر لیتر LPG کمتر از بنزین بوده و بنابراین مصرف سوخت بیشتری نیاز است. از این رو، خودروها نیاز به سوخت‌گیری مکرر دارند.
عرضه ال.پی.جی با کمبود مواجه نمی‌شود؟
با توجه به افزایش دوباره واردات بنزین و افزایش کمبود بنزین در کشور، مسئولان به فکر تنوع‌بخشی به سبد سوخت، اما این بار نه از طریق گاز طبیعی فشرده یا همان سی.ان.جی، بلکه از طریق عرضه گاز مایع یا همان ال.پی.جی، افتاده‌اند.
نکته مورد توجه آن است که مسئولان هرگاه به فکر یکی از فرآورده‌های نفتی یا گازی می‌افتند، بعد از مدتی مشکل کمبود عرضه آن‌ها به وجود می‌آید. این موضوع می‌تواند این نکته را نشان دهد که پالایشگاه‌های کشور، بهره‌وری پایینی دارد و بعد از مدتی، به مشکل تولید برمی‌خورند. شاید هم بتوان گفت که بعد از مدتی، به دلیل تفاوت قیمت داخل و خارج، مسئولان صادرات فرآورده‌ها را به صرفه‌تر از عرضه داخلی می‌بینند!
به هر صورت، باید گفت که تجربه دهه 80 نشان میدهد که گرچه متنوع‌سازی سبد سوخت به خودی خود امری مطلوب است، اما باید زیرساخت مناسب تامین سوخت جایگزین برای بیش از 21 میلیون خودرو در حال تردد وجود داشته باشد؛ در غیر این صورت، این طرح ممکن است اندکی واردات بنزین را کاهش دهد اما همانند تجربه دهه 80، کشور با کمبود سوخت جایگزین روبه‌رو شود.
برای مطالعه بیشتر صفحه سوخت و انرژی را دنبال کنید.
منبع: تجارت نیوز