تعریف الگوی حکمرانی اقتصادی برای توسعه پایدار مکران
اکوایران: توسعه دریامحور اصطلاحی است که چندی است بر سر زبان‌ها افتاده است. اما منظور دقیق از این عبارت چیست؟ به زبان ساده، اقتصاد دریامحور به معنای استفاده پایدار از منابع آبی، از اقیانوس‌ها و دریاها گرفته تا دریاچه‌ها و جزایر، برای رشد اقتصادی و بهبود زندگی مردم است.
به گزارش اکوایران؛ با توجه به اهمیت این اقتصاد این سوال مطرح می‌شود که ایران تا چه میزان در توسعه این اقتصاد موفق بوده است؟ بسیاری فعالان اقتصادی و پژوهشگران معتقدند اقداماتی که در گذشته درتوسعه اقتصاد دریا محور صورت گرفته است، چندان موفق نبوده و با این شرایط باید برای توسعه منطقه مکران باید تمام جوانب را در نظر گرفت.
در نشست تخصصی در حوزه سیاست‌گذاری پیشرفت و آبادانی منطقه مکران با عنوان «ایده‌هایی برای پیشرفت و توسعه منطقه مکران» محمد فاضلی، پژوهشگر و جامعه‌شناس با اشاره به پرسش‌های بنیادی که درباره مکران مطرح است، گفت: قبل از هر برنامه‌ریزی باید یک ایده بسازیم و طبق آن جلو برویم. برای ایده‌سازی به پاسخ چند سؤال نیاز است؛ اول اینکه مکران؛ خوابگاه، کارگاه یا زیستگاه؟ برای نمونه، شهر پرند که یک منطقه خوابگاهی بوده و یا عسلویه که منطقه‌ای کارگاهی است. این دو زیستگاه محسوب نمی‌شوند چون هویت شهری ندارند.
فاضلی ادامه داد: پرسش بعدی این است که هر زیستگاهی، کارگاه دارد که محل درآمدزایی است. در اینجا باید بگوییم در مکران می‌خواهیم چه نوع کارگاهی را دایر کنیم، همان کارگاه‌هایی که در سرزمین اصلی داریم را تکرار کنیم یا کارگاه‌هایی بهره‌ورتر با سطح دانش بالاتر، ایجاد کنیم.
فاضلی در ادامه با اشاره به شکافی جدی از منظر توسعه‌ای بین کشور شمالی و کشورهای جنوبی خلیج‌فارس ایجاد شده به این نکته اشاره کرد که مکران تنها منطقه‌ای است که می‌توانیم از آن به‌عنوان نقطه تعادل آبادانی بین شمال و جنوب خلیج‌فارس استفاده کنیم.
فاضلی منطقه مکران را پاسخی راهبردی به عدم موازنه فعلی بین چشم‌اندازهای اجتماعی و اقتصادی حاشیه جنوبی و شمالی خلیج‌فارس برشمرد و افزود: باید الگوی حکمرانی اقتصادی بر مکران را دقیق، تعریف کنیم. از طرفی باید سیاست صنعتی مکران را بشناسیم و بدانیم با چه اهداف اجتماعی در این منطقه حضور خواهیم داشت. در حقیقت باید تمام جوانب حضور در این منطقه را بررسی کرده و بهترین حضور را رقم بزنیم. چون ایران از جهان حذف شده است. بنابراین باید بدانیم که مکران وسیله چگونه اتصالی به جهان قرار خواهد گرفت.
به اعتقاد این جامعه‌شناس، مکران آزمایشگاه توانمندی یا ناتوانی ایران است. باید توجه داشت تمام ناکارآمدی سرزمین اصلی را در جزیره قشم پیاده و این جزیره را هم به محلی برای انواع پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها تبدیل کردیم و اکوسیستم آنجا را از بین بردیم. این وضعیت و برنامه‌ها را نباید در مکران پیاده کنیم. باید حرف جدیدی برای گفتن داشته باشیم.
ایران باید بخشی از زنجیره ارزش جهانی باشد
علی نقوی، رئیس کمیسیون خدمات فنی و مهندسی و احداث اتاق ایران در ابتدای این نشست به تفاهم‌نامه‌ای که بین اتاق ایران و شورای توسعه سواحل مکران به امضا رسیده است، اشاره و تصریح کرد: ایران باید به سمت جهانی‌شدن حرکت کند و بخشی از زنجیره ارزش جهانی باشد. باید توجه داشت که تنها با تمرکز بر ظرفیت‌ها و داشته‌های داخلی، نمی‌توان توسعه را رقم زد. دراین‌بین منطقه مکران به‌عنوان یک منطقه با ظرفیت‌های بی‌نظیر می‌تواند در مسیر توسعه نقش بسزایی ایفا کند.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران بررسی تخصصی ظرفیت‌های مکران و توسعه اقتصادمحور را امری ضروری دانست که باید موردتوجه دولت و بخش خصوصی قرار گیرد.
نگاه چندبعدی به منطقه مکران
صمد حسن‌زاده، هم با اشاره به فعالیت مرکز پژوهش‌های اتاق ایران گفت: این مرکز در قالب چند سرفصل، منطقه مکران را موردتوجه و بررسی قرار می‌دهد. در قدم اول، موقعیت استراتژیک مکران را دیده و به دنبال آن، دیپلماسی اقتصادی برای توسعه مکران، ایجاد پل ارتباطی اقتصادی با کشورهای همسایه، بررسی ظرفیت‌های لجستیکی مکران، نقش بنادر مکران بر تجارت و نقش بخش خصوصی در اقتصاد دریامحور با تکیه‌بر ظرفیت‌های مکران را در دستور کار قرار داده است.
رئیس اتاق ایران تاکید کرد: علاوه بر موضوعاتی که مطرح شد، توسعه حمل‌ونقل در این حوزه، ظرفیت‌های کشاورزی و شیلات در مکران، صنایع پتروشیمی و انرژی، توجه به مکران از منظر انرژی‌های تجدیدپذیر، تبدیل آن به‌عنوان قطب جدید گردشگری، توسعه زنجیره ارزش در صنایع معدنی، اهمیت جذب سرمایه‌گذاری که هرکدام به‌نوبه خود اثرات بسیاری دارند نیز موردنظر مرکز پژوهش‌های اتاق ایران قرار دارند. این محورها بیانگر سطح اهمیت این منطقه است.
سپردن اقتصاد به بخش خصوصی
علی عبدالعلی‌زاده، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در اقتصاد دریامحور گفت: دیدگاه من به اداره امور کشور، سپردن اقتصاد به بخش خصوصی است؛ دولت باید برای اقتصاد، سیاست‌گذاری کند و سیاست‌ها در راستای منافع مردم و بخش خصوصی باشد. کشور را باید با مردم و بخش خصوصی اداره کرد.
عبدالعلی‌زاده افزود: من می‌خواستم در دولت چهاردهم برای حل ناترازی برق در کنار دولت باشم؛ البته بحران اصلی کشور آب هم هست؛ بحران فرهای فرونشست زمین و برق هم بسیار اهمید دارد و اداره کردن شهرها با بحران‌هایی نظیر برق امکان پذیر نیست.
او ادامه داد: در کنار رفع ناترازی های برق، واردات و تولید خودروی برقی بسیار مهم است به خصوص که آلودگی تهران بدون توجه به خودروهای برقی ممکن نیست.
عبدالعلی‌زاده گفت: توسعه دریامحور، پارادایم شیفت مهمی در اداره کشور است. ما از دولت قدرتمند و با درآمد کافی نفت، به سمت راهبرد جدیدی حرکت می‌کنیم که اساس آن بر تعامل سازنده با جهان استوار است. توسعه دریامحور برای من از مکران شروع شد؛ اما متاسفانه در طرح‌های مطالعه شده برای توسعه دریامحور و توسعه مکران به همه جوانب مثل استفاده از سواحل دریای عمران توجه نشده است. همه طرح‌ها به شکلی است که گویی طرح جامع برای تهران تهیه شده است. دریا و ساحل در حاشیه برنامه است.
او ادامه داد: ما به خاطر دریای عمان در قطب جنوب مالک مشاعی هستیم؛ امیدوارم در سال آینده بتوانیم تور گردشگری راه‌اندازی کنیم و سال آینده علاقه‌مندان را به قطب جنوب ببریم تا مالکیت خود را احراز کنیم.
نماینده ویژه رئیس‌جمهور در اقتصاد دریامحور تصریح کرد: مکران دروازه ارتباط ایران با جهان است. مکران برای توسعه کشور بسیار ارزشمند است. موقعیت استراتژیک مکران در تجارت بین‌الملل دو محور دارد: توسعه دریامحور به‌شرط صلح و آرامش ممکن است نه تلاطم‌های عکس‌العملی.
نماینده ویژه رئیس‌جمهور در اقتصاد دریامحور افزود: بر پایه روابط برد-برد باید با کشورهای تعامل کرد. مکران شرایطی بکر دارد؛ این منطقه 80 هزار کیلومترمربع مساحت دارد. طول ساحل این منطقه سه برابر طول ساحل امارات متحده عربی است. ساحل اقیانوسی و صخره‌ای دارد و کشتی‌ها تا 600 هزار تن امکان پهلو گرفتن دارد. زمان دسترسی را به نصف زمان قبلی کاهش می‌دهد و هزینه‌ها 30 درصد کاهش می‌یابد و دسترسی را به کشورهای مختلف تسهیل می‌کند.
او گفت: تا سال 1405 با تکمیل پروژه چابهار ما می‌توانیم 40 میلیون تن بار را از مسیر کشور جابه‌جا کنیم. این دروازه جدیدی به‌سوی درامد و اشتغال کشور است. کریدور شمال جنوب و شرق و غرب فقط برای این نیست که بار از جنوب به شمال و روسیه برود. اینها شاهرگ‌های توسعه کشور هستند.
او ادامه داد: با توسعه کریدورهای شمال جنوب، مکران، دسترسی به روسیه، شرق چین، کشورهای آسیای میانه، قفقاز، کشورهای منطقه و شمال اروپا و امریکا امکان‌پذیر خواهد بود. این در موقعیت توسعه کشورهای منطقه هم اثرگذار است؛ هزینه حمل‌ونقل کاهش می‌باید.
عبدالعلی‌زاده اظهار کرد: توسعه مکران نیاز به سرمایه‌گذاری زیرساختی دارد. منطقه ظرفیت سرمایه‌گذاری بالایی دارد. الآن روی ابر پروژه‌ها تصمیم قطعی برای سرمایه‌گذاری داریم. در آینده مکران شیلات جای نفت را خواهد گرفت. ظرفیت تولید ماهی باید به بیش از 4 میلیون تن برسد و این تا صد میلیون تن هم ظرفیت دارد.
توسعه مکران با نگرش قبلی، ممنوع!
در ادامه این نشست مهدی طبیب زاده، رئیس اتاق کرمان گفت: برای توسعه مکران باید به همه ظرفیت‌های منطقه توجه شود و باید در توسعه این منطقه، تغییر پارادایم داشته باشیم.
طبیب زاده تاکید کرد: اگر سیاست‌گذار می‌خواهد با نگرش قبلی، توسعه منطقه را در دستور کار قرار دهد، بهتر است به منطقه مکران دست نزند و زیستگاه این منطقه را تغییر ندهد. نباید مکران را تبدیل به منطقه قشم یا عسلویه کرد.
لزوم مطالعات کارشناسی قبل از اقدام
در ادامه فرشید گل‌زاده، مشاور کمیسیون خدمات فنی و مهندسی و احداث اتاق ایران گفت که باید مشخص شود ما در مکران به دنبال چه هستیم؛ الگوی تکراری را تکرار کنیم؛ طرحی نو در آنجا دراندازیم یا اینکه می‌خواهیم منطقه همچنان بکر باقی بماند؟ باید قبل از شروع هر مسیری، مطالعات کافی انجام شود.
او افزود: ما نیازمند استفاده از دانش تجمیع شده دنیا هستیم. در این مسیر از مطالعه کارشناسان برجسته جهانی و ایرانی استفاده کنیم و این می‌تواند درنهایت به جذب سرمایه‌گذاران ایران بینجامد. باید تیمی زبده و به‌روز ایرانی تشکیل شود تا الگوی توسعه منطقه تدوین شود.
ضرورت تغییر پارادایم توسعه‌ای
در ادامه عنوان شد که باید برای توسعه مکران از تجربه جهانی استفاده شود؛ همچنین کمیته‌ای کارشناسی تشکیل شود که در آن طرح‌ها به‌صورت کارشناسی بررسی شود.
محمد حلوایی، رئیس انجمن اپک هم گفت: اگر قرار باشد که با روش‌های گذشته به موضوع توسعه مکران نگاه کنیم، درنهایت شرایط گذشته تکرار خواهد شد. باید به تغییر پارادایم توسعه‌ای فکر کرد. باید روش متفاوتی برای توسعه مکران پیش گرفت.
حسن نظرزاده دباغ، عضو کمیسیون خدمات فنی و مهندسی و احداث اتاق ایران به‌حکم حکومتی در راستای توسعه مکران اشاره کرد که می‌تواند این مسیر تسهیل گر و کمک‌کننده باشد.
در ادامه نشست، عبدالعلی‌زاده، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در اقتصاد دریامحور، گفت: اولین مسئله خواست منطقی برای توسعه مکران است؛ باید در این مسیر مطالعات کافی انجام شود. جزایر هندورابی بهشت ایرانی است که دستور دادند در آنجا فرودگاه ساخته شود. 1500 کیلومتر قشم را خراب کردند. در قشم فقط باید شیلات را توسعه داد نه پتروشیمی را. در جزیره هرمز به توسعه بوم گردی توجه شده و این بهترین الگوی توسعه است. باید در توسعه مناطق از توانمندی محلی و مردم استفاده شود.
عبدالعلی‌زاده تصریح کرد: دولت ادعا می‌کند که به بخش خصوصی توجه دارد، اتاق ایران برای تقویت بخش خصوصی از این ظرفیت استفاده کند. بخش خصوصی می‌تواند لوایحی که بخش خصوصی را تقویت می‌کند، تدوین کرده و به دولت ارائه دهد.
او تاکید کرد: من تا به امروز برای مکران تصمیمی نگرفته‌ام، اما تصمیم دارم که تمام طرح‌های گذشته حوزه مکران را کنار بگذارم؛ نتیجه آن طرح‌ها تکرار الگوی قشم است. من تصمیم دارم حوزه شیلات را تقویت کنم برای همین قرار است با تمام ماهیگیران برای تقویت کارش حضوری گفت‌وگو کرده و از آنها حمایت کنیم.
نماینده ویژه رئیس‌جمهور در اقتصاد دریامحور، ادامه داد: در نظر داریم پرورش ماهی در قفس را راه‌اندازی کنیم. کاری دیگری که در دستور داریم، تقویت اقتصاد لنج‌داران است. همه اینها به اقتصاد دریا ارتباط دارد. باید مناطق جنوب را با ظرفیت خود جنوب تقویت کرد. باید از صنایع دریایی حمایت کرد.
او اظهار کرد: باید به‌جای آباد کردن کشورهای دیگر، حمل‌ونقل دریایی و صنایع دریامحور خود را حمایت کنیم. باید برای توسعه مکران به کمک دولت بیایید تا در این مسیر تصمیم درستی بگیریم. کاری که برای من وضوح نداشته باشد و آینده آن برای من روشن نباشد شروع نخواهم کرد.
عبدالعلی‌زاده تاکید کرد: در توسعه مکران به مسئله محیط‌زیست پایبند هستیم و جز این کاری نخواهیم کرد.
منبع: اکو ایران