ترامپ و آینده نفت ایران

آمار‌ها و داده‌های معتبر از موسسات بین‌المللی مانند رویترز، بلومبرگ، کپلر، تانکر ترکرز و S&P Global نشان‌دهنده نوسانات چشمگیر تولید و فروش نفت ایران در فاصله زمانی بین سال‌های 2018 تا 2024 است. پیش از سال‌2018، زمانی‌که ترامپ هنوز از توافق هسته‌‌‌‌‌ای(برجام) خارج نشده بود، تولید نفت ایران حدود 3‌میلیون و 800‌هزار بشکه در روز بود که از این میزان، یک‌میلیون و 800‌هزار بشکه روزانه به مقاصد صادراتی ارسال می‌شد. این دوره، دوران پایداری نسبی در صنعت نفت ایران به‌شمار می‌رفت، اما پس از خروج ایالات‌متحده از توافق هسته‌‌‌‌‌ای و آغاز سیاست فشار حداکثری ترامپ در سال‌2018، تولید و صادرات نفت ایران با افت قابل‌توجهی مواجه شد. صادرات نفت ایران در سال‌2020 به کمتر از 700‌هزار بشکه در روز رسید‌و تولید نیز به حدود 2 تا 2‌میلیون و 500‌هزار بشکه در روز افت کرد. این تغییرات نه‌تنها بر اقتصاد ایران بلکه بر معادلات جهانی انرژی نیز تاثیرات گسترده‌ای برجای گذاشت، با این‌حال از سال‌2021، با انتخاب جو بایدن به‌عنوان رئیس‌‌‌‌‌جمهور ایالات‌متحده و وقوع بحران جنگ روسیه و اوکراین در سال‌2022، تحولات عمده‌ای در عرصه سیاست‌های جهانی انرژی رخ‌داد. این تحولات موجب تغییر معادلات تجاری و سیاسی در زمینه نفت شد و در نتیجه، تولید و فروش نفت ایران از ابتدای سال‌2022 روند صعودی به خود گرفت.

بازگشت به دوران طلایی

طبق گزارش‌های اخیر موسسه تانکر ترکرز، تولید نفت ایران در نیمه دوم دسامبر 2024 از 3‌میلیون و 500‌هزار بشکه در روز فراتر رفته و صادرات نیز به حدود یک‌میلیون و 800‌هزار بشکه در روز رسید. این رشد چشمگیر به‌معنای بازگشت ایران به دوران طلایی خود در سال‌2017 است. تحریم‌های نفتی ایران پدیده‌‌‌‌‌ای نیست که از سال‌2018 به این‌سو به‌وقوع پیوسته باشد. ایران هفت سال‌است که با این محدودیت‌ها دست‌وپنجه نرم‌کرده و در طول این مدت، با وجود فشارهای شدید، توانسته با استفاده از استراتژی‌های مختلف به‌فروش نفت ادامه و حتی در برخی موارد، به افزایش تولید و صادرات نیز دست‌یافته‌است. درخصوص تاثیرات احتمالی سیاست‌های ترامپ بر صنعت نفت ایران در چهار سال‌آینده، نظرات ضد‌ونقیضی وجود دارد که برآیند آنها را شاید بشود در یک نکته خلاصه کرد و آن‌هم اینکه حتی با شروع مجدد کمپین فشار حداکثری، فروش نفت ایران، به‌ویژه در بلندمدت، کاهش چشمگیری نخواهد داشت و آمار‌های صادراتی مربوط به سال‌های 2018 تا 2020 هرگز تکرار نخواهد شد. این نظرات بر پایه چندین عامل کلیدی استوار است که در زیر به تفصیل به آنها پرداخته می‌شود.

سیاست ثبات و آرامش

 اولین دلیل اینکه در شرایط کنونی، ایالات‌متحده به‌‌‌‌‌هیچ‌‌‌‌‌وجه به‌دنبال افزایش قیمت نفت نیست و برخلاف گذشته، سیاست ثبات و آرامش بازار را دنبال می‌کند. تحولات جنگ روسیه و اوکراین در سال‌2022 تاثیرات زیادی بر سیاست‌های انرژی ایالات‌متحده گذاشت. این جنگ باعث افزایش قیمت نفت و تورم جهانی شد و ایالات‌متحده را مجبور کرد تا بخشی از ذخایر استراتژیک نفت خود را برای کنترل قیمت‌ها آزاد کند. در چنین شرایطی، هیچ سیاستمدار آمریکایی به‌ویژه ترامپ، تمایلی به افزایش قیمت نفت نخواهد داشت. افزایش بهای نفت ناشی از کاهش صادرات ایران، به‌ویژه حذف حدود 2‌میلیون بشکه نفت از بازارهای جهانی، مستقیما با سیاست‌های ایالات‌متحده در تضاد است و موجب ایجاد ناپایداری در بازار انرژی خواهدشد، به‌همین‌دلیل آمریکا در سال‌2024 با اتخاذ سیاست‌هایی نظیر محدود‌کردن قیمت نفت به 75 دلار در هر بشکه، از افزایش قیمت‌ها جلوگیری کرد. دومین عامل کاهش اثر تحریم‌ها نسبت به گذشته این است که تجربه نشان‌داده پالایشگران مستقل چینی موسوم به Teapot، تمایلی به پیروی از سیاست‌های تحریمی ایالات‌متحده ندارند. سیاست‌های قیمت‌گذاری ایران برای چینی‌‌‌‌‌ها همواره جذاب بوده و آنها به‌‌‌‌‌راحتی حاضر نیستند از نفت ایران صرف‌نظر کنند، به‌ویژه در شرایطی که نفت ایران با تخفیف‌های قابل‌توجهی به بازار عرضه می‌شود، چینی‌‌‌‌‌ها همواره به‌دنبال بهره‌‌‌‌‌برداری از این مزایا بوده‌اند. سومین دلیل نیز به تجربه گسترده ایران در مقابله با تحریم‌ها طی هفت سال‌گذشته بازمی‌گردد.

مدیریت شرایط بحران

 ایران اکنون به‌‌‌‌‌خوبی می‌داند که چگونه می‌توان با استفاده از استراتژی‌های هوشمندانه، محدودیت‌ها را مدیریت‌کرده و صادرات نفت را ادامه دهد، به‌همین‌دلیل کارشناسان داخلی و تحلیلگران بین‌المللی بر این باورند که فشارهای اقتصادی ناشی از کمپین فشار حداکثری، این‌بار تاثیرات کوتاه‌مدت‌‌‌‌‌تری خواهدداشت و ایران به‌‌‌‌‌سرعت قادر خواهد بود نفت خود را به بازارهای جهانی بازگرداند.

 برای نمونه، تحلیلگران موسسه S&P Global پیش‌بینی می‌کنند که تحریم‌ها تنها حدود 30‌درصد از صادرات نفت ایران را تحت‌تاثیر قرار خواهند داد و در همین راستا تحلیلگران موسسه Vanda Insights در سنگاپور بر این باورند که فشار ترامپ عمدتا به‌عنوان اهرم فشاری در مذاکرات سیاسی عمل خواهد کرد و تاثیرات اقتصادی آن کمتر از گذشته خواهد بود.

 در نهایت، اگرچه سیاست‌های ترامپ ممکن است در کوتاه‌مدت چالش‌هایی برای صنعت نفت ایران به‌‌‌‌‌وجود آورد، اما به دلیل تقاضای پایدار جهانی برای نفت ایران، به‌ویژه از سوی کشورهایی نظیر چین و هند، این تحریم‌ها تاثیرات بلندمدت قابل‌توجهی نخواهند داشت. علاوه‌بر این، تجربه هفت سال‌گذشته ایران در مواجهه با تحریم‌ها و محدودیت‌ها، این کشور را به سمت استراتژی‌های جدید و کارآمد هدایت‌کرده که توانسته‌‌‌‌‌اند صنعت نفت را در‌برابر فشارهای خارجی مقاوم‌‌‌‌‌تر کنند. به‌عبارت دیگر، ایران اکنون توانایی بیشتری برای مدیریت بحران‌‌‌‌‌ها و یافتن مسیرهای جدید صادراتی دارد.

اتخاذ دیپلماسی هوشمندانه

بهبود روابط بین‌المللی و اتخاذ دیپلماسی نفتی هوشمندانه می‌تواند به‌‌‌‌‌طور قابل‌توجهی تاب‌‌‌‌‌آوری صنعت نفت ایران را افزایش دهد.

در شرایطی که تحریم‌ها همچنان وجود دارند، سیاست‌های دیپلماتیک و اقتصادی متنوع، همچون استفاده از سیستم‌های مالی جایگزین و گسترش همکاری‌ها با کشورهای آسیایی، می‌توانند به ایران کمک کنند تا به‌ویژه در بازارهای جدید، نفت خود را عرضه کند و در عین‌حال از فشارهای خارجی کاسته شود. این دیپلماسی نفتی، در کنار نیاز روزافزون جهانی به انرژی، به‌ویژه نفت، می‌تواند منجر به افزایش تولید و صادرات نفت ایران حتی در شرایط تحریم شود، در نتیجه به‌دلیل ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی، به‌نظر می‌رسد که صنعت نفت ایران بتواند از تحریم‌ها جان سالم به در ببرد و در درازمدت حضور پررنگ‌تری در بازار داشته‌باشد. برای مشاهده گزارش تصویری این خبر می‌توانید به سایت و کانال تلگرامی «دنیای اقتصاد » به آدرس donya-e-eqtesad.com مراجعه فرماید.