برگشت چک‌های برگشتی از قله

 بانک مرکزی در گزارشی آخرین آمار چک‌های مبادله‌ای آبان‌ماه1403 را منتشر کرد. چک یکی از ابزارهای مهم در نظام پرداخت است که همواره نقش مهمی در تسویه مبادلات خرد و کلان جامعه داشته است. با این حال، در دو دهه گذشته با پیشرفت سامانه‌ها و تجهیزات پرداخت الکترونیکی، استفاده از این ابزارهای جدید افزایش یافته و به تدریج جایگزین ابزارهای پرداخت سنتی مانند اسکناس، سکه و چک شده‌اند. با وجود این، به‌دلیل اهمیت و اعتبار چک در مبادلات کشور، این ابزار همچنان یکی از اصلی‌ترین روش‌های پرداخت نظام پرداخت کشور محسوب می‌شود.

کاهش معاملات چک در آبان

براساس گزارش بانک مرکزی در آبان ماه 1403، در کل کشور حدود 9.5میلیون فقره چک به ارزش 778.8همت مبادله شده است که نسبت به ماه گذشته از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب 7.5واحد درصد و 1.3واحد درصد کاهش را نشان می‌دهد.

در آبان‌ماه در استان تهران حدود 2.9میلیون فقره چک به ارزشی حدود 382.9همت مبادله شده است. در این ماه، 48.2درصد از چک‌های مبادله‌شده در کشور مربوط به سه استان تهران (30.2درصد)، اصفهان (10.7درصد) و خراسان رضوی (7.3درصد) بوده است که بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارند.

در آبان‌ماه، 62.2درصد از ارزش چک‌های مبادله‌شده در کشور مربوط به سه استان تهران (49.2درصد)، اصفهان (7.3درصد) و خراسان رضوی (5.7درصد) بوده است که بیشترین سهم را در بین استان‌ها داشته‌اند.

کاهش چک‌های برگشتی

در آبان‌ماه1403 در کل کشور حدود 858هزار فقره چک به ارزشی حدود 108.8همت برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب 12.7واحد درصد و 5.3درصد کاهش نشان می‌دهد.

در این ماه از کل تعداد و مبلغ چک‌های مبادله شده به ترتیب 9.1درصد و 14درصد برگشت داده شده است. درحالی‌که درصد تعداد و مبلغ چک‌های برگشت داده‌شده در مهرماه1403 به ترتیب معادل 9.6درصد و 14.6درصد و در آبان‌ماه1402 به ترتیب برابر 7.9درصد و 11.6درصد بوده است.

در آبان‌ماه در استان تهران معادل 256هزار فقره چک به ارزش 51.6همت برگشت داده شد که از نظر تعداد 9درصد و از نظر ارزش 13.5درصد از چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است. در این ماه بیشترین تعداد چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله‌ای مربوط به استان‌های کهگلویه و بویراحمد، خراسان شمالی و کردستان (هرکدام 11.7درصد) و لرستان است. همچنین استان‌های گیلان، کرمانشاه و قم پایین‌ترین نسبت چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله‌شده در کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

کدام استان‌ها بیشترین مبلغ چک برگشتی را دارند؟

در ماه مورد بررسی در بین استان‌های کشور بیشترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله‌شده در استان به ترتیب به استان‌های ایلام، آذربایجان غربی و بوشهر اختصاص دارد. این در حالی است که استان‌های البرز، خوزستان و هرمزگان کمترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله‌شده در استان را دارند.

در آبان‌ماه از نظر تعداد 97.5درصد و از نظر مبلغ 97درصد از کل چک‌های برگشتی، به‌دلیل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است.

مقایسه چک‌های برگشتی با میانگین سالانه

براساس آمار بانک مرکزی «دنیای‌اقتصاد» به مقایسه نسبت مبلغ چک‌های برگشتی به مبادله‌ای با میانگین سالانه آن پرداخته است.

این بررسی نشان می‌دهد نسبت مبلغ چک‌های برگشتی پس از طی کردن روند افزایشی از اردیبهشت1403 و تجربه کردن قله 19درصدی در مردادماه در سه‌ماه بعدی شروع به کاهش کرده است؛ به‌طوری‌که در آبان‌ماه به سطحی پایین‌تر از میانگین سالانه رسیده است.

همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که نسبت تعداد چک‌های برگشتی از فروردین1403 روند افزایشی داشته و در مرداد ماه به اوج خود رسیده است. پس از آن روند کاهشی شده و تا آبان1403 به سطحی پایین‌تر از میانگین سالانه نسبت تعداد چک‌های برگشتی رسیده است.

به‌طور کلی باوجود روند کاهشی آمار چک‌های برگشتی این ارقام همچنان بالا هستند و نشان‌ از وضعیت نامطلوب اقتصادی و مشکلات جدی در بخش تولید دارد. افزایش چک‌های برگشتی بیانگر کاهش توان مالی و نقدینگی در بخش‌های تولیدی است که این موضوع نه تنها شرایط فعلی کشور را دچار مشکل می‌کند، بلکه چشم‌انداز اقتصادی را نیز تیره و مبهم می‌سازد.