بحران قطعی برق ایران در سایه تحریم‌ها/ چرا ایران از پتانسیل بالای انرژی خورشیدی و بادی استفاده نمی‌کند؟
ایران با وجود منابع غنی انرژی تجدیدپذیر، به‌ویژه خورشیدی و بادی، کمتر از یک درصد از کل برق خود را از این منابع تأمین می‌کند. کشور ما به دلیل اتکای بیش از حد به سوخت‌های فسیلی و چالش‌های ناشی از تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های فناورانه، در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر از کشورهای همسایه عقب مانده است.
در سال‌های اخیر، بحث استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران به دلیل مسائل محیط‌زیستی و اقتصادی اهمیت بیشتری پیدا کرده است. با این وجود، توسعه این منابع در ایران بسیار کندتر از کشورهای همسایه است.
ظرفیت کنونی تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر کمتر از یک درصد از کل برق کشور را شامل می‌شود، درحالی‌که ایران از لحاظ پتانسیل خورشیدی و بادی در جایگاه خوبی قرار دارد. اما دلایلی چون تحریم‌ها، کمبود سرمایه‌گذاری و زیرساخت‌های قدیمی مانع رشد این حوزه شده‌اند.
ظرفیت عملیاتی بخش انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران حدود 879 مگاوات است
بخش انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران با ظرفیت عملیاتی حدود 879 مگاوات در مقایسه با کشورهای همسایه نظیر عربستان سعودی و ترکیه بسیار ناچیز است. عربستان در سال 2023 نزدیک به 2800 مگاوات برق تجدیدپذیر تولید کرد و ترکیه نیز میزان مشابهی را به ظرفیت خود افزود در حالی که ایران تنها 75 مگاوات انرژی تجدیدپذیر ساخت. به این ترتیب ایران سهمی اندک از این منابع دارد که تامین تقاضای داخلی را با چالش‌های بیشتری مواجه کرده است.
ایران در اوج مصرف با کمبود 14000 تا 15000 مگاواتی برق مواجه است
بخش عمده‌ای از برق کشور همچنان توسط نیروگاه‌های حرارتی و با استفاده از گاز طبیعی تولید می‌شود. این وضعیت باعث شده تا ایران در اوج مصرف با کمبود 14000 تا 15000 مگاواتی برق مواجه شود و قطعی‌های مکرر برق مشکلات زیادی برای صنایع و شهروندان ایجاد کند.
از سوی دیگر، قدیمی‌بودن زیرساخت‌های تولید و انتقال برق منجر به هدررفت انرژی و تحمیل خسارات اقتصادی قابل توجهی شده است.
ایران تنها 6 درصد برق خود را از منابع پاک تولید می‌کند/ میانگین جهانی تولید برق از منابع پاک 39 درصد است
پتانسیل بالای انرژی خورشیدی در ایران می‌تواند نقش مهمی در کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی داشته باشد و به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک کند. با این حال، ایران تنها 6 درصد برق خود را از منابع پاک تولید می‌کند، در حالی که میانگین جهانی 39 درصد است.
در سال 2023، 94 درصد برق ایران از سوخت‌های فسیلی تامین شد/ سهم انرژی بادی و خورشیدی در ایران فقط 0.6 درصد از کل تولید برق است
در سال 2023، 94 درصد برق ایران از سوخت‌های فسیلی تامین شد، که به انتشار بالای گازهای گلخانه‌ای منجر شده است. سهم انرژی بادی و خورشیدی در ایران فقط 0.6 درصد از کل تولید برق است، در حالی که این سهم در جهان به طور متوسط 13 درصد و در ترکیه 16 درصد است.
در دو دهه گذشته، انتشار گازهای گلخانه‌ای بخش برق ایران تقریبا سه برابر شده، زیرا تقاضای برق بیشتر از طریق سوخت‌های فسیلی تامین شده است. همچنین در سال 2023 ایران 87 درصد برق خود را از گازهای فسیلی تولید کرد.
دولت برنامه دارد ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر را افزایش دهد تا از انرژی خورشیدی دست‌نخورده خود بهره‌برداری کند و وابستگی به گاز را در شرایط کمبود منابع داخلی کاهش دهد. در همین راستا، آژانس بین‌المللی انرژی در سناریوی «انتشار صفر خالص» خود هدف 60 درصد برق تجدیدپذیر تا سال 2030 را توصیه کرده است.
ایران بیش از 300 روز آفتابی در سال دارد/ 13 درصد از برق تولیدی ایران در طول فرایند توزیع از بین می‌رود
درحالی‌که ایران بیش از 300 روز آفتابی در سال دارد و همین امر پتانسیل بسیار زیادی برای تولید برق خورشیدی به وجود آورده، این کشور تاکنون نتوانسته به طور موثری از این منابع استفاده کند. اتکای شدید به گاز طبیعی، مشکلات توسعه فناوری و فرسودگی زیرساخت‌ها، در کنار تحریم‌ها، از عوامل اصلی محدودیت در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر هستند.
در حال حاضر، ایران 94 درصد برق خود را از منابع سوخت فسیلی تامین می‌کند که این مساله منجر به آلودگی محیط زیست و افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای شده است. زیرساخت‌های قدیمی انتقال و توزیع برق نیز سبب می‌شود که حدود 13 درصد از برق تولیدی در طول فرایند توزیع از بین برود.
قطع برق سالانه 5 تا 8 میلیارد دلار به صنایع ایران آسیب می‌زند
این ناکارآمدی باعث افزایش هزینه‌ها و کاهش قابلیت اطمینان شبکه برق شده و نیاز به بازسازی زیرساخت‌ها را بیش از پیش نمایان می‌سازد. قطع برق اثرات اقتصادی شدیدی دارد و پیش‌بینی می‌شود سالانه 5 تا 8 میلیارد دلار به صنایع ما آسیب بزند و به بی‌ثباتی اقتصادی بیشتر کمک کند.
تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های FATF دسترسی ایران به سرمایه‌گذاری و فناوری‌های نوین را محدود کرده است. همچنین سهم پایین انرژی خورشیدی و بادی (کمتر از 0.6 درصد) از تولید برق نشان‌دهنده نیاز به سرمایه‌گذاری گسترده برای افزایش ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر است.
نیروگاه‌های حرارتی حدود 70 میلیارد مترمکعب گاز در سال مصرف می‌کنند
یکی دیگر از چالش‌ها، کمبود گاز طبیعی است. با وجود اینکه ایران دومین ذخایر بزرگ گاز جهان را داراست، مشکلاتی در تامین نیازهای داخلی خود دارد. مصرف بیش از حد نیروگاه‌های حرارتی که حدود 70 میلیارد مترمکعب گاز در سال مصرف می‌کنند، فشار زیادی بر منابع گازی کشور وارد می‌کند. همچنین در سال‌های اخیر ایران مجبور به واردات گاز از روسیه شده است، که نشان‌دهنده بحران موجود در تامین منابع انرژی است.
اقدامات و برنامه‌های دولت برای حل بحران
دولت ایران تلاش دارد تا ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر را افزایش داده و با توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد. رئیس جمهور مسعود پزشکیان تاکید کرده که برنامه‌های مهمی برای ارتقای زیرساخت‌های انرژی، تنوع‌بخشی به منابع تولید برق و همچنین جذب سرمایه‌گذاری خارجی در دستور کار دارد.
از جمله برنامه‌های دولت پزشکیان، بهبود سیستم حمل‌ونقل عمومی و کاهش مصرف بنزین و گازوئیل است که می‌تواند به کاهش آلایندگی و همچنین صرفه‌جویی در مصرف انرژی کمک کند.
ایران برنامه دارد ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر خود را تا سال 2030 به حدود 2500 مگاوات افزایش دهد
ایران برنامه دارد که ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر خود را تا سال 2030 به حدود 2500 مگاوات افزایش دهد. با این حال، چالش‌های مالی و تحریم‌های اقتصادی مانع جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و همچنین انتقال فناوری‌های پیشرفته به کشور شده‌اند. ایران علاوه بر محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، به دلیل عدم عضویت در گروه ویژه اقدام مالی (FATF) نیز از دسترسی به بازارهای مالی بین‌المللی محروم است.
چشم‌انداز آینده انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران
برای دستیابی به اهداف بلندمدت توسعه پایدار و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، ایران باید به سرعت زیرساخت‌های خود را مدرن کرده و از پتانسیل بالای انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کند. ایران می‌تواند با همکاری‌های بین‌المللی، سرمایه‌گذاری خارجی و ایجاد سیاست‌های حمایتی، زمینه توسعه انرژی‌های خورشیدی و بادی را فراهم سازد. رفع تحریم‌ها و بهبود روابط بین‌المللی نیز می‌تواند به جذب فناوری‌های پیشرفته و بهبود زیرساخت‌های تولید و انتقال انرژی کمک کند.
در مجموع، اگرچه ایران پتانسیل بسیار زیادی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر دارد، اما چالش‌های متعددی از جمله تحریم‌ها، کمبود سرمایه‌گذاری و فرسودگی زیرساخت‌ها مانع توسعه این بخش شده‌اند. در شرایطی که بحران انرژی، افزایش مصرف داخلی و کمبود گاز طبیعی مشکلاتی جدی برای کشور ایجاد کرده است، نیاز به یک رویکرد جامع و برنامه‌ریزی استراتژیک بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.
دولت پزشکیان باید با بهره‌گیری از توان داخلی و تلاش برای جذب سرمایه‌های خارجی، از ظرفیت‌های عظیم انرژی‌های تجدیدپذیر بهره ببرد تا نه تنها بحران انرژی فعلی کاهش یابد بلکه به اهداف محیط‌زیستی و توسعه پایدار نیز نزدیک شود.
اخبار حوزه محیط‌زیست و تغییرات اقلیمی را در صفحه اقتصاد سبز تجارت‌نیوز بخوانید.
منبع: تجارت نیوز