افزایش فروش نفت بدون رشد درآمدها/ چگونه چین، ایران را از توسعه پایدار عقب انداخت؟
پیرو زمزمه‌های تشدید تحریم‌های نفتی به منظور مقابله با فروش نفت خام ایران و جلوگیری از تنش‌های منطقه‌ای، سرنوشت تاثیر چنین تحریمی بر تنها واردکننده خارجی نفت ایران همچنان نامشخص است. اکنون چین بزرگ‌ترین مشتری نفت ایران است و به‌رغم تحریم‌ها تاکنون روند صادرات نفت خام به چین ادامه یافته است.
به گزارش تجارت‌نیوز ، در یک ماه اخیر بارها انتقال کشتی به کشتی چندین میلیون بشکه نفت خام در مجمع‌الجزایر ریاو در دریای جنوبی چین شناسایی شده که همگی از سوی کشورهای تحریم‌شده صادر شده است. چین راهی برای واردات نفت از کشورهای تحریم‌شده ایجاد کرده است و در عین حال سیستم مالی جهانی را دور می‌زند.
در این زمینه اکونومیست گزارش داده که بسیاری از نفتکش‌های حامل نفت ایران، بار خود را به سواحل مالزی منتقل می‌کنند، جایی که کشتی‌های کوچک‌تر آنها را به شمال چین در استان شاندونگ می‌برند. چین راه‌های مختلفی برای دور زدن تحریم‌های نفتی به کار گرفته و به نظر می‌رسد با اعمال تحریم‌های مجدد نفتی، همچنان راهی برای واردات نفت از کشورهای تحریم‌شده پیدا کند. این استراتژی به چین اجازه می‌دهد بانک‌های بزرگ بین‌المللی خود را در معرض خطر تحریم‌های مالی آمریکا قرار ندهد.
تجدید تحریم‌های آمریکا علیه بخش نفت و گاز ونزوئلا، باعث افزایش خرید نفت ونزوئلا از سوی چین و رقابت کمتر شده است. انتظار می‌رود تصویب این لایحه علیه ایران نیز کاهش میزان خرید نفت توسط چین را به دنبال نداشته باشد. تصور می‌شود به دلیل رقابت کمتر چین با دیگر کشورها در خرید نفت، کاهش قیمت نفت ادامه پیدا کند. در صورت کاهش بیشتر قیمت‌ها، علاقه به خرید نفت از سوی پالایشگاه‌های چینی بهبود خواهد یافت. این تنها در صورت ادامه پیدا نکردن تنش‌های منطقه‌ای است.
با این حال طبق گزارش فایننشال تایمز، ایران به بالاترین حد صادرات نفت در شش سال گذشته رسیده و به‌رغم تحریم‌ها، حدود 35 میلیارد دلار را در قالب درآمدهای نفتی در اقتصاد به جریان انداخته است. به طور متوسط، 1.56 میلیون بشکه در روز در طول سه ماه اول سال فروخته شده که تقریباً تمام آن را چین خریداری کرده است.
جانت یلن، وزیر خزانه‌داری آمریکا، هفته گذشته اذعان کرد: «ایران بهوضوح به صادرات نفت خود ادامه می‌دهد و کارهای بیشتری برای محدود کردن تجارت وجود دارد.»
افزایش تحریم‌ها باعث کاهش اتکای بودجه به نفت شده است؟
درآمد نفتی تاکنون راه نجاتی برای اقتصاد ایران بوده است. رشد ناکافی و متکی بودن بودجه دولت به نفت، سیاست‌گذاران را پس از مواجهه با تحریم دچار مشکلات متعددی کرده است. مادامی که صادرات نفت و دریافت پرداخت‌ها دچار مشکل شده بود، مشکلات ساختاری بودجه و اتکای بیش از حد درآمدهای دولت به نفت نیز بیش از پیش نمایان شد.
در پاسخ به نمایان شدن چنین بحرانی، ایران محموله‌های نفتی خود را به چین هدایت کرد و همچنان قدم برداشتن به سمت رشد و توسعه پایدار را عقب انداخت.
به گزارش رویترز، در سال 2023، چین با خرید نفت خام از کشورهای تحریم‌شده مانند ایران و روسیه، 10 میلیارد دلار پس‌انداز کرده است.
به نظر می‌رسد با افزایش تحریم‌های نفتی نیز راهی برای صادرات نفت ایران به چین وجود خواهد داشت و سیاست‌گذار همچنان با وجود درآمدهای نفتی، راه رشد غیرنفتی و عدم اتکای بودجه به نفت را پی نخواهد گرفت.
از سوی دیگر انحصار واردات از سوی چین، ایران را وادار به فروش به قیمت پایین‌تر به تنها واردکننده خواهد کرد و با توجه به چنین فرایندی، دولت دیگر نمی‌تواند مانند سال‌های گذشته برای درآمدهای نفتی برنامه‌ریزی گسترده‌ای داشته باشد.
افزایش فروش نفت به‌رغم تحریم لزوماً به معنای افزایش درآمدهای نفتی نیست. چین حدود 90 درصد از صادرات نفت خام ایران را خریده و پالایشگاه‌های مستقل در این کشور اغلب با تخفیف‌های زیاد نفت را خریداری می‌کنند.
در برخی موارد، خریداران به جای پرداخت نقدی، کالاها را معامله می‌کنند و تقریباً تمام محموله‌های ایرانی به جای دلار، به یوان چین پرداخت می‌شود.
با توجه به موارد گفته‌شده، به نظر می‌رسد افزایش تحریم‌ها منجر به کاهش شدیدتر درآمدهای نفتی خواهد شد. مسئولان تصمیم‌گیر اگر نتوانند کاهش وابستگی به نفت را در عمل نشان دهد، کشور کماکان با بحران‌های متعددی مواجه خواهد شد.
برای مطالعه بیشتر گزارش بعید است بایدن قبل از انتخابات تحریم های نفتی ایران را اجرا کند را در تجارت‌نیوز بخوانید.
مرجع: تجارت نیوز