آیا زباله و فاضلاب، رشت و انزلی را غیر قابل سکونت می کنند؟

از زمانی که گیلان درگیر معضل انباشت زباله و سرریز فاضلاب به منابع آبی شده است، دهه‌ها می‌گذرد. در همه این سال‌ها، دولت‌ها آمده و رفته‌اند و دولتمردان محلی و بومی، از چالش‌ها و خطرات این شرایط گفته‌اند. در هر دوره‌ای نیز ارقامی اعلام شده‌ است که باید به حل معضل زباله و فاضلاب در گیلان تخصیص یابد.

زمانی در اواسط دهه 90، صحبت از تخصیص دو میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برای ساماندهی چالش زباله در استان‌های شمالی بود؛ موضوعی که از سوی نمایندگان این استان‌ها در مجلس و مسئولان محلی دنبال می‌شد و سازمان محیط زیست نیز وعده پرداخت آن را داده بود اما علی لاریجانی، رئیس وقت مجلس، در همان سال‌ها آب پاکی را روی دست آنها ریخته و گفته بود که برداشت چنین مبلغی از صندوق امکان‌پذیر نیست.

از آن زمان تا کنون، سریال اعلام ارقام مختلف برای حل چالش زباله و فاضلاب در گیلان و دیگر استان‌های شمالی، از سوی مسئولان و رسانه‌ها همچنان ادامه دارد. فروردین امسال بود که نویسنده خبرگزاری مهر، بسته شدن پرونده پسماند سراوان رشت (یکی از چالش‌برانگیزترین سایت‌های پسماند در گیلان) را نیازمند تخصیص اعتباری به مبلغ دو هزار میلیارد تومان دانست.

هادی حق‌شناس، استاندار گیلان نیز چندی پیش اعلام کرد که حل چالش پسماند و فاضلاب در این استان، به 20 هزار میلیارد تومان اعتبار، برای تکمیل شبکه تصفیه نیاز دارد؛ در حالی که بودجه سالانه آبفای گیلان، تنها 500 میلیارد تومان است.

300 میلیون دلار برای جلوگیری از غیرقابل سکونت شدن رشت و انزلی

او در روزهای اخیز نیز بار دیگر تاکید کرده است که اگر 300 میلیون دلار (تقربیا معادل همان 20 هزار میلیارد تومان) برای حل چالش‌های محیط زیستی گیلان اختصاص نیابد، رشت و انزلی تا حدود سه سال آینده، غیرقابل سکونت می‌شوند.

حق‌شناس، توضیح داده که ناترازی‌ در تصمیم‌گیری‌ها یکی از چالش‌های کشور است؛ برای مثال تعطیلی یک هفته‌ای در تهران باعث ورود 400 هزار خودرو به رشت شد که با حضور گردشگرانی معادل 50 درصد جمعیت شهر، همراه بود. 

محیط زیست؛ چالش اول گیلان

به گفته استاندار گیلان، چنین شرایطی، چالش‌هایی را در حوزه تامین نان، برق و گاز و ایجاد ترافیک ایجاد می‌کند اما مهم‌ترین مشکل، مساله زباله و مدیریت فاضلاب است.

او در ادامه توضیح داده که رشت میان دو رودخانه بسیار زیبا قرار گرفته است اما کسی نمی‌تواند کنار آنها قدم بزند؛ چرا که روزانه 380 هزار متر مکعب از فاضلاب انسانی به آنها وارد می‌شود. این معضل علاوه بر ایجاد بو و منظره بد یک چالش دیگر هم ایجاد کرده است؛ فاضلاب ورودی به هر دو رودخانه، مستقیم به تالاب انزلی می‌ریزد.

حق‌شناس تاکید کرده است که در آینده نزدیک، ساکنان رشت و انزلی ناچار به ترک محل سکونت خود می‌شوند؛ چرا که تالاب از فاضلاب انسانی پر خواهد شد و با وزش هر باد، مردم ناچار خواهند بود بوی آن را استشمام کنند. ضمن اینکه چنین شرایطی، انواع بیماری‌ها از جمله سرطان و مسائل گوارشی و پوستی را افزایش می‌دهد.

او محیط زیست را چالش اول گیلان دانسته و افزوده که تنها راه پیشگیری از این وضعیت فاجعه‌بار، اختصاص اعتبار کافی در طول سه سال آینده است.

آلودگی رودخانه‌ها به شیرابه زباله‌ها و فاضلاب شهری 

اما آیا در صورت ادامه این شرایط، این نگرانی‌ها تحقق می‌یابد؟ محسن موسوی، فعال آب و محیط زیست در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز، این چالش‌ها و احتمالات در مورد زباله و فاضلات در گیلان را تایید می‌کند. او در این مورد توضیح می‌دهد: «دو رودخانه زرجوب و گوهررود که می‌توانستند جاذبه گردشگری باشند، حالا به منبعی از آلودگی تبدیل شده‌اند و شهر زیبای رشت را محاصره کرده‌اند.»

به گفته او، منبع آلودگی این دو رودخانه، از یک سو شیرابه زباله‌های انباشت شده در سایت پسماند سراوان است و از سوی دیگر، فاضلاب شهری که در طول مسیر به آنها افزوده می‌شود. 

این متخصص تاسیستات آب می‌افزاید: «آلودگی‌های زرجوب و گوهررود در ادامه به تالاب انزلی نیز سرایت می‌کند. در حالی که این تالاب در سال‌ها اخیر با چالش‌هایی چون کاهش تراز آب دریای خزر، گیاهان مهاجم و سرریز فاضلاب‌های مناطق اطراف مواجه شده است، این چالش نیز به آنها افزوده می‌شود.»

ضرورت ساماندهی سایت سراوان و تکمیل شبکه فاضلاب

موسوی، حل این چالش را در گرو دو نکته می‌داند؛ ساماندهی سایت زباله سراوان و تکمیل شبکه فاضلاب.

او توضیح می‌دهد: «از یک سو، موضوع زباله‌های انباشته شده در منطقه سراوان که ناراحتی‌های زیادی را برای مردم منطقه ایجاد کرده است، باید با تکمیل تاسیساتی چون زباله‌سوز یا کودساز ساماندهی شود. از سوی دیگر باید، اعتبارات لازم برای تصفیه فاضلابی که به رودخانه‌ها سرریز می‌شود، تخصیص یابد.»

تکرار اشتباه اهواز در رشت!

موسوی، در ادامه به تکرار اشتباهی اشاره می‌کند که در اهواز نیز رخ داده؛ موضوع این است که در هر دو شهر، کارخانه و تاسیستات تصفیه در یک سو و شبکه فاضلاب در سمت دیگری ساخته شده در حالی که این دو باید در کنار هم قرار داشته باشند.

این متخصص تاسیستات آب همچنین تاکید می‌کند که اقدامات انجام شده در مورد پروژه ساخت تصفیه‌خانه فاضلاب، کامل نیست و به تخصیص اعتبار نیاز دارد. 

از ظرفیت بخش خصوصی استفاده شود

او در پاسخ به این پرسش که با توجه به سابقه موضوع، آیا امیدی به تامین این بودجه دارد یا خیر، می‌گوید: «متاسفانه در ایران معمولا از ظرفیت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در چنین پروژه‌هایی استفاده نمی‌شود و چشم‌ها تنها به جذب سرمایه دولتی دوخته شده است. دولت باید بسته‌های جذابی را برای تشویق افراد برای ورود به موضوع، تعریف کند که تحویل آب تصفیه شده به سرمایه‌گذار می تواند یکی از گزینه‌های آن باشد.»

به گفته موسوی، نکته مهم برای نجات محیط زیست رشت و بندر انزلی این است که دو رودخانه زرجوب و گوهررود باید آب سالم و زلالی داشته باشند. 

او تاکید می‌کند: «برای تحقق چنین شرایطی، سازمان حفاظت محیط زیست نیز باید به وظایف قانونی خود عمل کند؛ در حالی که این سازمان تا کنون از ظرفیت‌هایی که بر اساس قانون توزیع عادلانه آب و قوانین متعدد دیگر در اختیار دارد برای جلوگیری از آلودگی رودخانه‌ها، استفاده نکرده است.»

پیشرفت فاضلاب گیلان؛ تنها 26 درصد

به گزارش تجارت‌نیوز، این مسائل در حالی مطرح می‌شود که حق‌شناس، استاندار گیلان چندی پیش نیز گفته بود که پروژه‌ تصفیه‌خانه‌های فاضلاب گیلان تنها 26 درصد پیشرفت داشته‌ است.

او با اشاره به اجرای طرح‌های مشترک بانک جهانی برای ساخت تعدادی تصفیه‌خانه در شهرهای مختلف، تاکید کرده بود که در برخی شهرهای دیگر، پیشرفت این پروژه‌ها 76 درصد اما در گیلان، تنها 26 درصد است که این موضوع، «یک فاجعه محسوب می‌شود.» (ایسنا)

موضوع زباله و فاضلاب، از جمله سرریز پساب به دو رودخانه زرجوب و گوهررود اما تازه نیست. تسنیم در گزارشی که در سال 1396، منتشر شده بود، این دو رودخانه را «بزرگترین فاضلاب روباز دنیا» توصیف کرده. در همان گزارش نیز به چالش سریز آنها به تالاب انزلی اشاره شده است اما این چالش همچنان ادامه دارد. حالا گویی فرصت زیادی برای حل آن باقی نمانده است؛ شاید تا سه سال دیگر رشت و انزلی دیگر جایی برای زندگی نباشند. 

برای اطلاعات بیشتر، مطالعه سه گزارش سرریز فاضلاب به رودخانه‌ها و دریاهای شمال و جنوب کشور ، «ابرتهدید زباله» بر سر استان های شمالی و جانمایی اشتباه سایت های زباله؛ از سراوان تا جاسک پیشنهاد می‌شود.

منبع: تجارت نیوز