آلودگی در عوارض آلایندگی

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توانید با این حجم معارض‌‌‌های مختلف، در بهبود عملکرد محیط‌ ‌‌‌زیست موثر واقع شوید و ساختار مدیریتی کشور را قانع کنید که محیط ‌‌‌زیست باید فراتر از آن چیزی که تاکنون بوده مدنظر باشد؟ گفت: اینکه می‌‌‌بینیم محیط‌زیست از سمت مردم جدی‌تر گرفته می‌شود به دلیل این است که مشکلات ناشی از تخریب محیط ‌‌‌زیست وارد متن زندگی مردم شده است. آلودگی هوا تبدیل به امری ملموس شده و مشکل پسماند قابل مشاهده است. وقتی مردم به سواحل و جنگل‌‌‌ها می‌‌‌روند حجم زباله و آلودگی را از نزدیک می‌بینند.

مشکل فرونشست زمین ناشی از مصرف منابع آب و تخلیه آبخوان‌‌‌ها اکنون دارد به بحران تبدیل می‌شود. برای همین ما معتقد هستیم که از مرحله چالش‌‌‌های محیط ‌‌‌زیستی گذشته‌‌‌ایم و به ابرچالش‌‌‌ها رسیده‌‌‌ایم. ما باید مدام این مساله را فریاد بزنیم. در طول دوران کاری‌‌‌ام شاهد بوده‌‌‌ام که اگرچه مسوولان از مشکلات محیط ‌‌‌زیستی کشور می‌‌‌گویند اما وقتی پای بودجه وسط می‌‌‌آید، باز چیزهای دیگری در اولویت قرار می‌‌‌گیرد. آنچه باید در آن توافق‌‌‌سازی انجام شود، در وهله اول به رسمیت شناختن چالش‌‌‌های محیط ‌‌‌زیستی است. ما باید اول قبول کنیم این چالش‌‌‌ها وجود دارند و این اعتقاد و باور واقعی به وجود بیاید که محدودیت آب قطعی است. حقابه تالاب‌‌‌ها داده نشده است. پسماندها در بسیاری از شهرها مدیریت نمی‌شود. گرد و غبار در کشور مساله‌‌‌ساز است. ما باید معضلات محیط ‌‌‌زیستی را به رسمیت بشناسیم تا بعد برای آن راهکار پیدا کنیم و بودجه اختصاص دهیم و محیط‌ ‌‌‌زیست را در اولویت قرار دهیم. تلاش ما باید این باشد که محیط ‌‌‌زیست و مشکلات آن در اولویت تصمیم‌‌‌گیری کلان کشور باشد. وقتی دولت بر سر کار آمد و من مسوولیت سازمان حفاظت محیط ‌‌‌زیست را به عهده گرفتم، پیشنهادهای بودجه از طرف سازمان ارسال شده بود.

او با اشاره به اینکه محیط ‌‌‌زیست باید یک تبصره جداگانه در لایحه بودجه سنواتی داشته باشد بیان کرد: در پیش‌‌‌نویس لایحه بودجه ردپایی از محیط‌زیست به صورت مشخص نبود و برخی موضوعات وزارت نیرو و جهاد کشاورزی در آن مطرح شده بود، مانند اینکه مثلا در بخش کشاورزی گفته شده که باید مصارف آب کشاورزی هوشمند و چاه‌‌‌های غیرمجاز پلمب شوند. البته موضوعات آب اگرچه مربوط به وزارت نیرو و کشاورزی است اما اثرات غیرمستقیم برای محیط ‌‌‌زیست دارند.

انصاری اضافه کرد: در حال حاضر در اغلب جلساتی که با ذی‌نفعان محیط ‌‌‌زیستی دارم بیشتر مطالبات بخشی است. در حالی که محیط‌زیست نیازمند نگاه یکپارچه اکوسیستمی است. مثلا ما باید روی مدیریت یکپارچه آب کار کنیم. مدیریت زیستگاه‌‌‌ها، مدیریت پسماندها، مدیریت تالاب‌‌‌ها که بعضا چند شهرستان یا چند استان را دربر می‌‌‌گیرند. به عنوان مثال این رویکرد باید تغییر کند که نمایندگان صرفا بر توسعه اشتغال در حوزه انتخابیه خود تمرکز کرده و درخواست ساخت سد، انتقال آب بین‌‌‌حوضه‌‌‌ای، احداث معدن در مناطق حفاظت‌‌‌شده و مواردی از این دست را بدون نگاه کلان محیط‌زیستی و عوارضی که توسعه ناپایدار بر آن شهر و مناطق همجوار وارد می‌‌‌آورد، پیگیری کنند. نبود جامع‌‌‌نگری و تفکر سیستمی موجب بسیاری از تصمیمات توسعه‌‌‌ای کشور در دهه‌‌‌های قبل شده که عارضه‌‌‌های محیط‌زیستی بسیاری برجای گذاشته است.

آیا عمده مطالبات نمایندگان مجلس غیر از مطالبات حفاظتی است و برخی درخواست‌‌‌ مجوز برای بهره‌‌‌برداری بدون ارزیابی محیط ‌‌‌زیستی دارند؟ رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در این باره گفت: مطالبات محیط‌زیستی مانند مدیریت پسماند و فاضلاب و موضوعات حفاظتی مانند افزایش زیرساخت‌‌‌های سازمان مثل توسعه پاسگاه‌‌‌های محیط‌‌‌بانی هم دغدغه نمایندگان مجلس بوده اما باید به آن نقطه برسیم که آنها هم خود را ذی‌نفع محیط ‌‌‌زیست بدانند. اگر روزی حفظ محیط‌ زیست دغدغه و مطالبه همگانی باشد، آن روز ما می‌توانیم با دلگرمی بیشتری تلاش کنیم.

انصاری به این پرسش که چرا محیط ‌‌‌زیست در اولویت دولت نیست، در حالی که حیات اکوسیستمی از انسان تا جنگل و حیوان و آب را در بر می‌‌‌گیرد و ایران یکی از شکننده‌‌‌ترین اکوسیستم‌‌‌های دنیاست؟ پاسخ داد: من زمان کمی است که مسوولیت سازمان محیط ‌‌‌زیست را بر عهده گرفته‌‌‌ام، اما در همین مدت تلاش خودم را کرده‌‌‌ام که فهم درستی از مساله در ذهن سیاستگذاران ایجاد کنم. کشور ما در شرایط خاصی است. وقتی بحث ناترازی انرژی مطرح می‌شود ما مسائلی را مطرح می‌‌‌کنیم که نباید از سوخت سنگین و سوخت مایع استفاده شود و… اما باید واقعیت امروز ایران را بپذیریم. ما باید در زمین واقعیت ایران صحبت کنیم. مشکلاتی به لحاظ شرایط سیاسی، اقتصادی و تحریم‌‌‌ها داریم که باید آنها را در نحوه تصمیم‌‌‌گیری لحاظ کنیم.

او افزود: در گذشته و هنوز هم وقتی سازمان محیط ‌‌‌زیست می‌‌‌خواهد سیاست‌‌‌های خود را اجرا کند به کنایه خطاب به این سازمان می‌‌‌گویند که سازمان ایست است. سازمان حفاظت محیط ‌‌‌زیست فقط می‌‌‌خواهد ضوابط را پیاده کند. حاصل این نگاه از گذشته تا الان این شده که 411 پروژه در کشور داریم که این پروژه‌‌‌ها بدون ارزیابی اثرات محیط ‌زیستی پیشرفت فیزیکی پیدا کرده‌‌‌اند و حتی بعضی از آنها اجرایی شده و به بهره‌‌‌برداری رسیده‌‌‌اند.

رئیس سازمان حفاظت محیط ‌زیست گفت: ما باید با سازمان برنامه و بودجه سازوکاری را پیش‌بینی کنیم که تخصیص بودجه به پروژه‌‌‌ها منوط به نظر نهایی سازمان حفاظت محیط ‌‌‌زیست شود. یعنی پروژه‌‌‌ای که تاییدیه سازمان محیط ‌‌‌زیست را ندارد، نباید بودجه دریافت کند.

او اضافه کرد: به علاوه در لایحه بودجه سال بعد حکمی را قرار دادیم که 35‌درصد عوارض آلایندگی وصولی در شهرداری‌‌‌ها باید حتما صرف امور محیط ‌‌‌زیستی شهرها مانند مدیریت پسماند، توسعه حمل‌‌‌ و نقل عمومی، طرح‌‌‌های کاهش آلودگی هوا و کمربند سبز شود. این طرح‌‌‌ها باید حتما به تایید سازمان حفاظت محیط ‌زیست برسد. در واقع تاکید داریم که خود شهرداری‌‌‌ها کارها را انجام دهند ولی به ما گزارش دهند. در موضوع عوارض آلایندگی موضوع مهم‌تر این است که حتما بخشی از عوارض به محیط ‌زیست یا صندوق ملی محیط‌زیست که نهاد مستقل وابسته به سازمان است واریز شود تا با سازوکاری مشخص و شفاف صرف رفع آلودگی صنعت آلاینده شود. ما نباید بخواهیم که صنایع آلاینده به آلودگی خود ادامه دهند برای اینکه شهرداری‌‌‌ها فاقد درآمدهای پایدار هستند. هدف از قانون عوارض آلایندگی هم قطعا چنین نبوده که آلودگی صنایع استمرار پیدا کند.

انصاری درباره مازوت‌‌‌ سوزی و پروژه‌‌‌های انتقال آب گفت: تلاش داریم حتی‌‌‌الامکان از سوخت‌‌‌های مایع با گوگرد بالا در مناطق مسکونی استفاده نشود. در موضوع محدودیت منابع آب نیز پیگیر هستیم که مصرف منابع زیرزمینی و به‌‌‌طور کلی مصرف بالای آب مدیریت شود. از طرفی نیز یکسری برنامه‌‌‌ها برای انتقال آب وجود دارد که تلاش می‌‌‌کنیم با وزارتخانه‌‌‌های ذی‌ربط گفت‌‌‌وگو کنیم و تبعات محیط‌زیستی این پروژه‌‌‌ها را بیان کنیم. اگر این مسائل گفته و مدیریت نشود، برای کشور پیامدهای جبران‌‌‌ناپذیری دارد.

او در مقایسه بودجه محیط‌زیست و سایر ارگان‌‌‌ها بیان کرد: بودجه سازمان محیط‌زیست در سال‌جاری، 5‌هزار میلیارد تومان است. اگر خودمان را با کشورهای پیشرو در محیط‌زیست مقایسه کنیم می‌‌‌بینیم که سازمان‌ها و وزارتخانه‌‌‌های محیط‌زیست در این کشورها از قدرت و ضریب نفوذ بسیاری برخوردارند. به عنوان نمونه EPA یا آژانس حفاظت محیط ‌زیست در آمریکا سازمانی بسیار پرقدرت است. این کشور و سایر کشورهای پیشرو در حوزه محیط ‌زیست وقتی به یک کارخانه‌‌‌ای اخطار می‌دهند، به اعتبار آن کارخانه صدمه جدی می‌خورد، از این رو آنها خودشان تلاش می‌کنند این اتفاق نیفتد و مورد اخطار قرار نگیرند و حتی یک گام جلوتر باشند. ما اگر می‌‌‌خواهیم سازمان حفاظت محیط ‌‌‌زیست قوی و مقتدر داشته باشیم، باید از اقتدار سیاسی و نیز منابع مالی متناسب و نیروی انسانی مکفی برخوردار باشیم.