تجربه حذف صفر دیگر کشورها چقدر موفقیت‌آمیز بوده است؟
کارشناسان بر این باورند که اگر سیاست حذف صفر همراه با اصلاحات اقتصادی نباشد، تفاوت چندانی با تغییرِ اندازه، رنگ و عکس اسکناس‌ها ندارد و برای مقابله با تورم کارساز نخواهد بود. در این گزارش به بررسی چند کشور موفق و ناموفق در این زمینه پرداخته‌ایم.
به گزارش سیگنال به نقل از تجارت نیوز، حذف صفر از پول ملی کشورها اولین بار پس از جنگ جهانی دوم و تورم کشور آلمان غربی رخ داد. در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی به بعد این سیاست بارها و بارها در کشورهای مختلف، به‌ویژه کشورهای در حال توسعه پیاده شد.
کشورهای زیادی تا به حال، با هدف مهار تورم، این سیاست را اعمال کرده‌اند. این تجربه در برخی کشورها موفقیت‌آمیز اما برعکس در کشورهای دیگر شکست خورده است. اقتصاددانان بر این باورند که حذف صفر از پول ملی کشورها اگر با برنامه‌های اقتصادی و اصلاحات همراه نباشد، کمکی به اقتصاد کشورها نمی‌کند. به عنوان مثال، تجربه ترکیه در این زمینه موفقیت‌آمیز بوده است. اوایل سال ۲۰۰۰، مردم این کشور برای خرید نان، چند میلیون لیر پرداخت می‌کردند، دولت در نهایت در سال ۲۰۰۵ تصمیم گرفت تا شش صفر از لیر حذف کند.
در مقابل، دولت زیمبابوه در سال ۲۰۰۳ و زمانی که تورم از مرز ۱۰۰۰ درصد گذشت، سه صفر را از پول ملی این کشور حذف کرد. اما از آنجا که دولت برنامه‌های اقتصادی مشخصی را در نظر نگرفته بود، تورم همچنان با شدت بیشتری افزایش یافت و در نهایت در سال ۲۰۰۹، دلار آمریکا جایگزین دلار زمیبابوه شد.
در سودان هم دولت در سال ۲۰۰۷، چند صفر از پول ملی حذف کرد. از دیگر نمونه‌ها می‌توان به بولیوی و رومانی اشاره کرد که به ترتیب در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۵، سه سفر و چهار صفر از پول ملی خود حذف کردند.
حذف صفر از پول ملی هزینه‌هایی برای کشورها دارد و موجب می‌شود، مردم با شرایط اقتصادی دشواری مواجه شوند. از جمله این هزینه‌ها می‌توان به افزایش قیمت‌ها در مغازه‌ها و رستوران‌ها، ایجاد مشکلات در تنظیم قیمت‌ها، افزایش هزینه‌های صدور ارز و کاهش صادرات اشاره کرد.
نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا هم در آگوست ۲۰۱۸ اعلام کرد که دولت در نظر دارد، با هدف رونق اقتصادی، پنج صفر از پول ملی این کشور حذف کند. اقتصاد وابسته به نفت این کشور از یک‌سو و کاهش قیمت نفت در سال ۲۰۱۴ از سوی دیگر، به بحران ارزی در این کشور دامن زد. با این همه اوضاع اقتصادی این کشور در حال حاضر وخیم‌تر شده و نرخ تورم اعلام‌شده در ماه دسامبر در ونزوئلا، ۱٫۳ میلیون درصد گزارش شده است.
تجربه موفق هلند
بیماری هلندی دیگر واژه‌ای آشنا در اقتصاد به شمار می‌رود. وابستگی این کشور به منابع درآمدی حاصل از استخراج گاز در دهه ۶۰ میلادی این کشور را با تورم بالایی مواجه کرد. دولت برای مهار تورم، ناچار شد اسکناس‌های درشت‌تری چاپ کند. این وضعیت در هلند چندان طول نکشید و دولت با اعمال سیاست‌های شدید انقباضی پولی موفق به کنترل حجم پول شد. از دیگر سیاست‌های دولت حذف چهار صفر از اسکناس‌های این کشور بود. هلند یکی از نمونه‌های موفق در رابطه با سیاست حذف صفر محسوب می‌شود.
تجربه ناموفق زیمبابوه
دولت این کشور در سال ۲۰۰۳، زمانی که تورم از مرز هزار درصد گذشت، برای حذف سه صفر از اسکناس‌های زیمبابوه اقدام کرد. در این زمان درشت‌ترین اسکناس این کشور ۱۰۰ تریلیون دلار ارزش داشت. با این اسکناس اما خرید یک دسته سبزی هم دشوار بود. علی‌رغم پیاده‌سازی این سیاست اما دولت هیچ اقدام دیگری برای مهار تورم انجام نداد. روند چاپ اسکناس و افزایش نرخ تورم همچنان ادمه داشت تا جایی که درسال ۲۰۰۸ این کشور دیگر کاغذ کافی برای خلق پول نداشت. در نهایت اقتصاد این کشور ویران شد و دلار آمریکا در سال ۲۰۰۹ جایگزین دلار زیمبابوه شد.
تجربه موفق ترکیه
۱۳ سال پیش در اول ژانویه ۲۰۰۵، دولت ترکیه، شش صفر از لیر، پول ملی این کشور حذف کرد. از سال ۱۹۸۱ تا آن زمان، تورم موجب شده بود، لیر ارزش خود را از دست بدهد. هر دلار آمریکا که در سال ۱۹۸۸ با ۱۴۲۲ لیر قدیم ترکیه مبادله می‌شد، در سال ۲۰۰۳ به بیش از ۵٫۱ میلیون لیر رسیده بود.
از سال ۱۹۸۱ به بعد، در ترکیه هر دو سال یک بار اسکناس‌های درشت‌تر چاپ می‌شد. درشت‌ترین اسکناس ترکیه از پنج هزار لیر به یک میلیون لیر تبدیل شد. تعداد زیاد صفرها در ارقام اقتصادی و مبادلات که بعضا به چند تریلیون لیر می‌رسید، مشکلات زیادی را برای عملیات حسابداری ایجاد می‌کرد.
مهار تورم در ترکیه اما با نظارت و دستورالعمل‌های صندوق بین‌المللی پول صورت گرفت. این کشور به عنوان یک نمونه برگزیده در مهار تورم از سوی این نهاد معرفی شده است. اما تنها حذف صفرها، دلیل کاهش تورم در این کشور نبود. ترکیه به واسطه اصلاحات اقتصادی موفق به مقابله با تورم شد.
نرخ تورم در ترکیه که در سال ۲۰۰۲، به ۷۰٫۸ درصد رسیده بود در جولای گذشته ۱۵٫۳۹ درصد گزارش شد.
به این ترتیب، به نظر می‌رسد، اگر سیاست حذف صفر همراه با اصلاحات اقتصادی نباشد، تفاوت چندانی با تغییر اندازه، رنگ و عکس اسکناس‌ها ندارد و کارساز نخواهد بود.