سالگرد ریزش تاریخی بورس در سال 99/ دلیل فاجعه چه بود؟

رکوردهای سال 99 بازار سهام

امروز بیستم مردادماه است و دقیقا 4 سال از ریزش فجیع قیمت­‌ها در بورس تهران می‌­گذرد. چهارماهه نخست سال 99، یکی از تاریخی­‌ترین دوران بازار سهام محسوب می­شود و انبوهی از رکوردهای رنگارنگ در آن مقطع در سپهر بورس تهران به ثبت رسید. شاخص کل از ابتدای سال تا 19 مرداد 99، در بازه­ای نزدیک به پنج ماه، با رشد 305 درصدی همراه شد و ابرکانال 2 میلیون واحدی را فتح کرد. در بهار 99، شاخص کل 148 درصد رشد کرد و در تیر 99 و فقط ظرف یک ماه، شاخص کل بورس 51 درصد رشد کرد. از اسفند 97 تا تیر 99، شاخص بورس در 16 ماه از 17 ماه مدنظر، با رشد همراه شد و فقط در آبان 98 با افت 1.1 درصدی همراه بود.

اشتیاق روزافزون و عطش خرید سهام توسط سرمایه‌گذاران خرد بازار، تنور معاملات سهام را داغ نگه داشته بود و روز به روز بر تعداد مردمی که در جست­‌و‌جوی کسب سودهای شیرین روانه بازار سهام می­شدند، افزوده می­شد.

شتاب رشد قیمت‌­ها در بورس تهران در آن مقطع به گونه ای بود که هشدارهای زیادی در خصوص حبابی ­شدن قیمت­‌های بازار سهام در محافل اقتصادی و عمومی به گوش می­‌رسید و نهایتا در بیستم مردادماه و با اختلاف‌­هایی که بر سر عرضه صندوق پالایش یکم میان وزارت نفت و وزارت اقتصاد وجود داشت، سوت ریزش فجیع قیمت‌­ها در بورس تهران نواخته شد و بازار سهام گرفتار صفوف فروش گسترده و ممتد شد. عوامل مختلفی را می­توان به عنوان دلایل ریزش بورس در آن مقطع یادآور شد که در ادامه به آن‌ها پرداخته خواهد  شد.

دلایل ریزش قیمت‌­ها

نخستین دلیل افزایش قابل‌­توجه نرخ بهره بین‌­بانکی بود. با شیوع کرونا در اواخر سال 98 و اوایل سال 99 در اقتصاد ایران کسب و کارها در شرایط رکودی قرار گرفتند و منابع مازاد بسیاری در شبکه بانکی پدیدار شد و به همین دلیل نرخ بهره بین بانکی تا حوالی 8 درصد نیز کاهش پیدا کرد و در مقطع کوتاهی، نرخ بهره بین بانکی با رشد 150 درصدی تا حوالی 20 درصد نیز افزایش پیدا کرد.

بسیاری از کارشناسان در آن مقطع اذعان داشتند که این موضوع، ریزش قیمت سهام را در پی خواهد داشت. افزون بر این حبابی‌­شدن قیمت‌­ها نیز اصلی­‌ترین عامل افت قیمت‌­ها بود.

بررسی پارامترهای مختلف بازار در آن مقطع نشان می­دهد که بسیاری از سنجه­‌های تحلیلی و آماری بازار در آن مقطع تا چندین برابر میانگین بلندمدت تاریخی خود نیز افزایش پیدا کرده بودند. افزون بر این دعوای زرگری دو وزارتخانه بر سر عرضه صندوق پالایش یکم نیز این سیگنال را به مردم مخابره کرد که شاید دولت دیگر قصد حمایت از بازار سهام را ندارد.

خدشه­‌دار شدن اعتماد

ریزش فجیع قیمت­‌ها در بورس تهران ضربه سهمگین و سنگینی بر پیکره اعتماد در بازار سهام وارد کرد و جریان اعتماد عمومی را در این بازار خدشه­‌دار کرد.

افزون بر این خیل عظیمی از سرمایه­‌گذارانی که با هدف کسب سود راهی این بازار شده بودند، بخش اعظم سرمایه خود را از دست دادند. خدشه‌­دار شدن جریان اعتماد عمومی در بلندمدت سبب می­شود که مردم عطای بازاری مثل بازار سهام را به لقای آن ببخشند و به سمت بازارهای سفته‌­بازانه رهسپار شوند.

پیام ریزش به سرمایه‌­گذاران

با توجه به آنچه مطرح شد، ضروریست که سرمایه‌­گذاران قبل از ورود به هر بازاری اصول و مباحث پایه ای آن بازار را به دقت یاد بگیرند تا بتوانند سرمایه خود را  از گزند ریسک­‌های موجود در بازارهای دارایی مختلف مصون نگه دارند. افزون بر این توصیه می­‌شود که سرمایه‌­گذاران بر پوشش ریسک، همه سرمایه خود را در یک بازار خاص سرمایه­‌گذاری نکنند.