صندوق های سرمایه گذاری برای انجام مهمترین وظیفه خود، یعنی مدیریت سرمایه هایی که به آن ها سپرده شده، باید از ابزارهای تخصصی و مهارت مدیران و کارشناسان حرفهای استفاده کنند. این تخصص و مهارت همراه با ابزارهای تخصصی که در این فرآیند مورد استفاده قرار میگیرد، هزینههایی دارد که سرمایهگذاران صندوق آنرا پرداخت میکنند. در این شرایط برای شروع سرمایه گذاری در صندوق ها، شناخت هزینه ها،کارمزد صندوق سرمایه گذاری و بررسی کارمزد صدور و ابطال صندوق های سرمایه گذاری اهمیت زیادی پیدا میکند.
در این مطلب با این موضوعات آشنا خواهید شد:
کارمزد و هزینه های صندوق های سرمایه گذاری چیست؟
هزینه های سرمایه گذاری در صندوقها به دو بخش اصلی تقسیم میشود. بخش اول از محل درآمدهای صندوق تامین می شود و مستقیما روی ارزش دارایی های صندوق تاثیر میگذارد. این بخش از هزینهها معمولا شامل مواردی از قبیل هزینه برگزاری مجامع سالیانه، کارمزد مدیر صندوق و … میشود. جدول زیر نمونهای از این هزینهها را برای یکی از صندوقها نمایش می دهد.
بخش دوم از هزینههای سرمایهگذاری در صندوق که معمولا آن را به عنوان کارمزد صندوق سرمایه گذاری میشناسیم، مستقیما توسط سرمایهگذارها تامین میشود. در ادامه به معرفی کامل کارمزد صندوق سرمایه گذاری و تفاوت های کارمزد معاملات و کارمزد سرمایه گذاری در انواع صندوق ها می پردازیم.
صندوق ها بر اساس روش معامله، به دو دسته صندوق های قابل معامله (ETF) و صندوق های مبتنی بر صدور و ابطال تقسیم می شوند. در صندوق های ETF با توجه به اینکه در جریان معاملات تنها مالکیت واحدهای صندوق تغییر میکند و این واحد صادر یا ابطال نمی شوند، عملا کارمزد صدور و ابطال وجود ندارد. در نتیجه برای خرید و فروش و سرمایهگذاری در صندوقهای ETF فقط کارمزد معاملات وجود دارد. این کارمزد که به عنوان هزینه انجام معامله از طرفین دریافت می شود بر اساس نوع صندوق از نظر سهامی، مختلط یا درآمد ثابت بودن تعیین می شود.
کارمزد معاملات صندوق های قابل معامله سهامی بر اساس جدول زیر محاسبه می شود:
به عنوان نمونه در صورتی که قصد داشته باشید مبلغ 10 میلیون تومان در یک صندوق ETF سهامی سرمایه گذاری کنید، کارمزد خرید صندوق معادل 0.00116 از ارزش معامله یعنی 11600 تومان خواهد بود. در صورت تمایل به فروش همین تعداد واحد صندوق، کارمزد فروش شما به اندازه 0.0011875 از ارزش معامله، مساوی 11875 تومان است.
کارمزد معاملات صندوق های قابل معامله مختلط بر اساس جدول زیر محاسبه می شود.
برای این نوع از صندوق ها در صورتی که قصد داشته باشید مبلغ 10 میلیون تومان سرمایه گذاری کنید، کارمزد خرید صندوق معادل 0.0006075 از ارزش معامله یعنی 6075 تومان خواهد بود. در صورت تمایل به فروش همین مقدار، کارمزد فروش شما به اندازه 0.00066125 از ارزش معامله، مساوی 6612.5 تومان است.
کارمزد معاملات صندوق های قابل معامله درآمد ثابت بر اساس جدول زیر محاسبه می شود:
به عنوان نمونه برای سرمایه گذاری مبلغ 10 میلیون تومان در یک صندوق ETF درآمد ثابت ، کارمزد خرید یا فروش صندوق معادل 0.0001875 از ارزش معامله یعنی 1875 تومان خواهد بود.
در دسته دوم صندوق ها، همانطور که از اسم آن مشخص است، خرید و فروش واحدهای صندوق بر اساس فرآیند صدور و ابطال انجام میشود. همانطور که کمی قبلتر گفته شد، پرداخت هزینههای صدور و ابطال یا همان کارمزد صندوق بر عهده سرمایهگذار است. این کارمزد بر اساس امیدنامه هر صندوق و در چارچوب قوانین سازمان بورس دریافت میشود. در ادامه به بررسی دقیقتر کارمزد صندوق و نکات مهمی که قبل از سرمایه گذاری باید بررسی شود میپردازیم.
همانطور که گفته شد، کارمزد صدور و ابطال صندوقهای سرمایه گذاری بر اساس روش ارائه شده در امیدنامه هر صندوق محاسبه می شود. این روش محاسبه برای روند صدور و ابطال تفاوت هایی دارد که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت. اما قبل از بررسی کلیات کارمزد صندوق سرمایه گذاری به این نکته دقت کنید که تعداد قابل توجهی از صندوق های سرمایه گذاری، تخفیفی هایی را در زمینه کارمزد صدور، ابطال یا هر دو مورد در نظر گرفتهاند. در این شرایط باید برای بررسی قوانین هر صندوق به امید نامه صندوق، که از طریق سایت صندوق در دسترس شما قرار گرفته مراجعه کنید.
معمولا صندوق ها هزینه های صدور واحدهای سرمایه گذاری را در قیمت صدور خود لحاظ میکنند. با این وجود مبلغی تحت عنوان کارمزد صدور در امید نامه برخی صندوق ها در نظر گرفته شده است. این کارمزد معمولا به صورت ثابت و معادل 2 هزار تومان هست. کارمزد صدور صندوق های سرمایه گذاری به ازای هر گواهی صدور دریافت میشود. یعنی عملا به ازای هر درخواست خرید باید این مبلغ پرداخت شود، نه به ازای هر واحد. در این شرایط برای یک گواهی خرید با تعداد 1000 واحد همان 2 هزار تومانی را پرداخت میکنید که برای گواهی خرید با تعداد 10 واحد باید بپردازید.
صندوق ها معمولا بیشتر هزینه های ابطال واحد ها را در محاسبه قیمت ابطال در نظر میگیرند. با این وجود مشابه صدور، مبلغی تحت عنوان کارمزد ابطال در امید نامه صندوق ها در نظر گرفته میشود. این کارمزد از دو بخش کارمزد ثابت و کارمزد متغیر تشکیل شده است.
بر اساس اطلاعات جدول بالا، در صورتیکه یک سرمایه گذار بخواهد سرمایه خود را 35 روز بعد از خرید، از این صندوق خارج کند باید علاوه بر 2 هزار تومان هزینه ثابت، 3 درصد از ارزش ابطال واحد های خود را به عنوان کارمزد ابطال بپردازد.
در حال حاضر تعداد زیادی از صندوق های سرمایه گذاری کارمزد صدور و ابطال صندوق را حذف کرده یا در مورد شرایط کارمزد متغیر شرایط بسیار راحت تری را انتخاب کردهاند. در نتیجه حتما قبل از سرمایه گذاری در یک صندوق مبتنی بر صدور و ابطال؛ کارمزد ها و مدت ماندگاری(همان بازه زمانی ای که باید از شروع سرمایه گذاری بگذرد، تا کارمزد متغیر صفر شود) را بررسی کنید.
صندوقهای سرمایهگذاری مشترک آسمان یکم(سهامی)، آوای فردای زاگرس(درآمدثابت) و مشترک گنجینه مهر(مختلط) بر اساس آخرین گزارش سامانه هوشمند رتبهبندی صندوقهای سرمایهگذاری سیگنال، منتهی به 30 بهمن1401، در لیست بهترین صندوقهای سرمایهگذاری قرار گرفتند.
از میان گزینههای مختلف سرمایهگذاری، صندوقهای سرمایهگذاری به دلیل عدم نیاز به صرف زمان و هزینه برای آموزش، ساده بودن فرایند سرمایهگذاری و نقدشوندگی بالا، مدیریت حرفهای داراییها و به دنبال آن کسب بازدهی مناسب در برابر ریسکِ سرمایهگذاری، یکی از بهترین گزینههای سرمایهگذاری در ایران به شمار میروند. اما وقتی به بحث سرمایهگذاری در صندوقها میرسیم، چالش اصلی، انتخاب بهترین صندوق برای سرمایهگذاریست.
تحلیلگران معیارهای مختلفی برای انتخاب یک صندوق مناسب درنظر میگیرند که هر کدام به تنهایی، نمیتواند معیار مناسب، درست و کاملی برای خرید یک صندوق در نظرگرفته شود، بلکه میبایست همه معیارها را باهم در نظر گرفت.
به عنوان مثال بازدهیِ سرمایهگذاری از اولین معیارهاییست که توجه فرد سرمایهگذار را به خود جلب میکند، چرا که یک سرمایهگذار همواره به دنبال کسب بازدهی بیشتر و افزایش ارزش پولیست که سرمایهگذاری کرده اما این معیار به تنهایی نمیتواند وزنه سنگین، کافی و مناسبی برای سنجش وضعیت عملکرد و انتخاب یک صندوق مناسب باشد.
به همین دلیل سامانه هوشمند رتبهبندی صندوقهای سرمایهگذاری طراحی و پیاده سازی شد. سامانهای که سرمایهگذاران بهوسیله آن بتوانند راحتتر و با اطمینان بیشتری صندوق مناسب جهت سرمایهگذاری را انتخاب کنند. این سامانه بر اساس وزندهی به مهمترین معیارهای عملکردیِ صندوقهای سرمایهگذاری(بازدهی، ریسک و نوسانات قیمت صندوق، نقدشوندگی، اعتبار مدیر صندوق و …) وبر اساس یک مدل انحصاری، طراحی و پیادهسازی شده است. گزارشات ماهانه رتبهبندی بهترین صندوقها، در سه گروه اصلی درآمدثابت، مختلط و سهامی و به تفکیک روش سرمایهگذاری(صدور-ابطال و قابلمعامله) به صورت ماهانه در اختیار کاربران و سرمایهگذاران قرار خواهد گرفت.
باتوجه به تعداد کم صندوقهای سرمایهگذاری مختلط، صندوقهای برتر از میان همه انواع(صدور-ابطال و قابلمعامله) انتخاب و معرفی شده است.
صندوقهای سرمایهگذاری “فیروزه موفقیت(سهامی)“، “افرا نماد پایدار(درآمدثابت)” و “مشترک سپهرآتی(مختلط)” بر اساس گزارش سامانه هوشمند رتبهبندی صندوقهای سرمایهگذاری سیگنال، در لیست بهترین صندوقهای سرمایهگذاری قرار گرفتند.
همانطوری که که در مقالههای گذشته گفته شد، گزینههای مختلف سرمایهگذاری در ایران وجود دارد که هرکدام شرایط و پیچیدگیهای خاص خود را به همراه دارد. در این میان صندوقهای سرمایهگذاری به دلیل مزایایی مثل عدم نیاز به صرف زمان و هزینه آموزش، ساده بودنِ فرایند سرمایهگذاری و نقدشوندگی بالا، همیشه یکی از بهترین گزینههای سرمایهگذاری به شمار میروند.
اما چالش اصلی کاربران، انتخاب بهترین صندوق برای سرمایهگذاریست. بر اساس آخرین اطلاعات تا 30 دی 1401، تعداد صندوقهای درآمدثابتِ فعال در بازار سرمایه کشور 120 عدد است که ازین تعداد 39 عدد از نوع قابلمعامله در بورس(ETF) و تعداد 81 صندوق درآمدثابت به شیوه صدور-ابطال فعالیت میکنند. همچنین درحال حاضر به تعداد 102 صندوقهای سرمایه گذاری سهامی در بازار سرمایه فعالیت میکنند که ازین بین 42 صندوق به شیوه ETF و 60 صندوق به صورت صدور-ابطال معامله میشوند. این عدد برای صندوقهای مختلط 23 عدد است که 4 صندوقِ مختلط به شیوه ETF معامله میشوند.
معیارهای مختلفی برای انتخاب یک صندوق مناسب درنظر گرفته میشود که هر کدام به تنهایی، نمیتواند معیار مناسب، درست و کاملی برای خرید یک صندوق در نظرگرفته شود، بلکه میبایست همه معیارها را باهم در نظر گرفت. به عنوان مثال بازدهیِ سرمایهگذاری از اولین معیارهاییست که توجه فرد سرمایهگذار را به خود جلب میکند، چرا که یک سرمایهگذار همواره به دنبال کسب بازدهی بیشتر و افزایش ارزش پولیست که سرمایهگذاری کرده اما این معیار به تنهایی نمیتواند وزنه سنگینی برای انتخاب یک صندوق مناسب باشد.
همانطوری که در یک پست اینتاگرامی با عنوان “بررسی بازدهی صندوقهای سرمایهگذاری در 2 دورهیِ صعود و نزول بازار” منتشر شد، بررسیها نشان میدهد الزاما بازدهی بیشتر در روندهای صعودی، نمیتواند معیار خوب و کاملی برای انتخاب صندوق مناسب باشد، چرا که نتایج اینطور میگوید: صندوقهایی که در روندهای صعودی، بیشترین بازدهی را کسب میکنند، در روندهای نزولی بازار، ریزشهای شدید حتی بیشتر از ریزش شاخصکل را شاهد بودهاند.
به همین دلیل سامانه هوشمند رتبهبندی صندوقهای سرمایهگذاری طراحی و پیاده سازی شد. سامانهای که افراد بهوسیله آن بتوانند راحتتر و با اطمینان بیشتری صندوق مناسب جهت سرمایهگذاری را انتخاب کنند. این سامانه بر اساس وزندهی به مهمترین معیارهای عملکردیِ صندوقهای سرمایهگذاری(بازدهی، ریسک و نوسانات قیمت صندوق، نقدشوندگی، اعتبار مدیر صندوق و…) و بر اساس یک مدل انحصاری طراحی و پیادهسازی شده است. گزارشات ماهانه رتبهبندی بهترین صندوقها، در سه گروه اصلی درآمدثابت، مختلط و سهامی به صورت ماهانه در اختیار کاربران و سرمایهگذاران قرار خواهد گرفت.
باتوجه به تعداد کم صندوقهای مختلط(ETF)، 5صندوق برتر از میان همه صندوقها(چه صدور-ابطال و چه ETF)، انتخاب شده است.