کاهش نرخ سود گواهی سپرده از خبر تا واقعیت

طی روزهای اخیر بعد از رسانهای شدن خبر کاهش نرخ بهره گواهی سپرده خاص، سهامداران نیز امیدوار بودند که کاهش نرخ بهره از 30 درصد به 25 درصد، بتواند زمینه ایجاد تقاضا و رونق مجدد بازار سهام را فرآهم آورد. اما آنچه در عمل رخ داد، خروج پول حقیقی از کلیت بازار بود. در دو روز اخیر با وجود اینکه شاخص کل بورس تحت تاثیر صف خریدهای گروه پتروشیمی افزایش یافته، اما افزایش عرضهها در سایر گروهها باعث شده تا برآیند ورود پول حقیقی به بازار منفی باشد. سوال اساسی این است که چرا بازار سهام از خبر کاهش نرخ بهره استقبال آنچنانی نکرد؟ آیا این بدان معنی است که نرخ بهره بر بازار سهام موثر نیست؟
نرخ بهره یکی از مهمترین مولفههای اقتصادی است که بدون شک تقاضا برای سهام را تحت تاثیر قرار میدهد و به طور کلی بالا بودن نرخ بهره باعث میشود تا تقاضا برای داراییها، منجمله سهام کاهش یابد. زیرا سرمایهگذاری در بازار اوراق یا سپردهگذاری در بانک با کمترین ریسک همراه است. بنابراین بالا بودن نرخ بهره، انگیزهی سرمایهگذاری در بازارهایی همچون، ارز، سهام، طلا، مسکن، خودرو و… که همواره توام با ریسک هستند را کاهش میدهد.
به طور کلی نرخهای بهرهی بالا، با P/E پایین در بازار سهام همسنگ است. به تعبیر دیگر، وقتی نرخ بهره افزایش مییابد، متناسب با آن باید بازدهی سهام نیز افزایش یابد، در غیر اینصورت نقدینگی از بازار سهام خارج شده و به سپرده بلندمدت یا اوراق با درآمد ثابت تبدیل میشود. بنابراین، بین نسبت P/E و بازدهی آتی سهام رابطه معکوس وجود دارد و هرچه نسبت P/E بالاتر باشد، انتظار میرود قیمت سهام در آینده با بازدهی پایینتری مواجه شود و هرچه نسبت P/E پایینتر باشد، انتظار از بازدهی بالا برای سهام نیز افزایش مییابد(طبیعتا این پارادایم همیشگی نیست و تغییر سودآوری شرکتها میتواند این آنرا تغییر دهد).
به طور کلی وقتی نرخ بهره افزایش مییابد، عرضهها در بازار سهام شدت میگیرد تا سهام نیز بتواند با تغییر نسبت P/E، بازدهی آتی خود را با نرخ بهره جدید متناسب کند، این موضوع باعث میشود تا قیمت سهام متناسب با سود هر سهم افزایش نیابد و در نتیجه نسبت P/E پایین بماند. این فرآیند در نهایت رابطه معکوس میان نرخ بهره و نسبت P/E را رقم میزند.
همانطور که از نمودار فوق نیز مشهود است، نرخهای بهره بالا با P/E پایین در بازار سهام متناسب است و به نوعی رابطه معکوس میان این دو متغیر وجود دارد. اما چرا با وجود انتشار خبر کاهش نرخ بهره، همچنان بازار سهام کمرمق است؟
با وجود اعلام خبر کاهش نرخ بهره، بانک مرکزی در عمل دست بانکها برای جذب سپرده با نرخهای بالاتر را باز گذاشته تا متناسب با نوع پروژه و بازدهی مورد نظر از طرح، بانکها بتوانند قراردادها را با نرخ بهره بالاتر، حتی تا حوالی 30 درصد را نیز منعقد نمایند. به نظر میرسد در سایه سیاست انقباض پولی، بانکها با توجه به کمبود منابع، به ناچار گواهی سپرده خاص را با نرخهایی بالاتر از 25 درصد و چه بسا تا حوالی 30 درصد تمدید نمایند، این موضوع میتواند انگیزه سرمایهگذاری در بازار سهام را تحت تاثیر قرار دهد.
از طرفی با توجه به افزایش قابلتوجه قیمت سهام در سهماه اخیر، به نظر میرسد سرمایهگذاران حقیقی تصمیم دارند لااقل بخشی از سود خود را در سایر داراییها نگهداری کنند و بعد از جهش اخیر بازار، قیمت بسیاری از سهام با وجود اینکه همچنان «به قیمت» است، از جذابیت کافی برخوردار نبوده و تقاضا برای آن نیز کاهش یافته است.