روسیه در پالمیرا به دنبال چیست؟

به گزارش وب‌سایت المانیتور، وقوع همه‌گیری کرونا در سال 2020 مانع از اجرایی شدن توافقنامه‌ها شد. رسانه‌های سوری به نقل از دیمیتری مدیانتسف، مدیر پروژه پالمیرا نوشته‌اند که او در تاریخ 13 ژوئن اعلام کرده که متخصصان روسی که در بازسازی شهر تاریخی پالمیرا دخیل هستند پیش‌تر فاز نخست پروژه را به پایان رسانده‌اند. فاز نخست پروژه شامل اندازه‌گیری‌ها و پژوهش‌های میدانی بوده است. در فاز دوم پروژه قرار است آنها آوارها را بردارند و شکاف‌های موجود روی بناها را اسکن کرده و فهرست‌برداری کنند. قرار است متخصصان روسی یک مدل پویا از این شهر را از نو بسازند. این مدل نشان می‌دهد کدام بخش از شهر باید از نو بازسازی شود. 

در این راستا، محمد حسن الایاد، مدیر شبکه پالمیرا که یک رسانه وابسته به اپوزسیون سوریه است در گفت‌وگویی با المانیتور گفته: «علاقه روس‌ها به پالمیرا وقتی ایجاد شد که داعش هنوز کنترل شهر را در دست داشت. در آن زمان، روس‌ها به نیروهای ارتش سوریه برای بازپس‌گیری شهر کمک می‌کردند. نیروهای روسی بر روند مین‌زدایی و خارج کردن مواد منفجره باقیمانده از جنگ نظارت داشتند. همان زمان بود که روسیه برای بازسازی این شهر تاریخی ابراز علاقه و اعلام کرد حاضر است آن بخش‌هایی از شهر را که داعش ویران کرده، از نو بسازد».

او افزود: «داعش معبد بل، معبد بال‌شامن و طاق مشهور شهر را ویران کرد و علاوه بر این چندین شی تاریخی که در موزه این شهر بود را از بین برد. اوایل سال 2017، این گروه تروریستی بنای یادبود تتراپیلون را نیز نابود کرد. سازمان ملل متحد از این اقدام داعش با عنوان جنایت جنگی یاد کرده است. در همین زمان بود که نیروهای ارتش سوریه نیز به گمان اینکه داعش مخفیگاه‌هایش را در این شهر قرار داده است، برخی از مکان‌های باستانی شهر را بمباران کردند». ایاد البته درباره ابراز علاقه روس‌ها به پالمیرا نظر دیگری نیز دارد. او معتقد است یکی از دلایل علاقه روس‌ها به پالمیرا این است که این شهر در نزدیکی معادن فسفات و میادین گاز واقع شده است و به همین خاطر حضور در آن برای روس‌ها اولویت دارد. در حال حاضر پالمیرا به مرکزی برای کاوش‌های باستانی تبدیل شده است.

بعد از اینکه کنترل شهر به دست ارتش سوریه افتاد، هیچ‌کسی نمی‌دانست چه بر سر اشیای باستانی آمده است. از میزان تخریب‌ها و تعداد اشیای غارت‌شده هیچ اطلاعی در دست نیست. روس‌ها صدها اثر تاریخی نظیر مجسمه مشهور شیر را برای ترمیم به دمشق منتقل کردند. بیش از 60 مجمسه‌ای که داعش تخریب‌شان کرده بود در حال حاضر برای ترمیم به دمشق منتقل شده‌اند و متخصصان موزه ملی دمشق در حال کار روی آنها هستند. اما پالمیرا همچنان به پژوهش و تحقیق نیاز دارد تا مشخص شود آسیب‌ها به این شهر تاریخی چقدر بوده است. 

ناصر الیوسف، روزنامه‌نگار سوری که در مسکو مشغول فعالیت است و در خصوص مناسبات روسیه تخصص دارد در گفت‌وگو با المانتیور می‌گوید: «اصلی‌ترین بیانیه روسیه درباره پالمیرا سال 2016 صادر شد. در آن سال روسیه از یونسکو خواست در خصوص بازسازی شهر باستانی پالمیرا همکاری‌های لازم را به عمل آورد. علاوه بر این گنادی گاتیلوف، معاون وقت وزیر خارجه روسیه با مدیرکل یونسکو، ایرنا بوکووا در ماه مه سال 2016 دیدار کرد تا درباره طرح اعزام کارشناسان بین‌المللی به پالمیرا برای ارزیابی آسیب‌ها تبادل نظر کنند. 

مسکو یک مدل سه‌بعدی از شهر را طراحی کرده است که شامل بنای سالن نمایش و معبد بل می‌شود. ناتالیا سولویوا، معاون رییس موزه باستان روسیه می‌گوید این مدل به کارشناسان امکان می‌دهد سایت‌های حفاری جدید را ارزیابی کرده، درباره طرح‌های شهری مطالعه کرده و هزینه‌های بازسازی را بدون اینکه خودشان در شهر حضور داشته باشند، ارزیابی کنند. یوسف می‌گوید 12 کارشناس روسی ماه آگوست سال 2020 به دمشق سفر کردند تا بر حفاری‌های باستان‌شناسی و ارزیابی سایت‌های باستانی در پالمیرا نظارت کنند. قراردادهای کاری با 35 کارشناس سوری نیز امضا شد تا کار حفاری را انجام دهند.

در تاریخ هفدهم سپتامبر سال 2020، این تیم کاری 28 شی باستانی طی 48 ساعت کار متوالی کشف کردند. آنها این اشیا را به پایگاه هوایی پالمیرا منتقل کردند و از آنجا یک هواپیمای باری آنها را به نقطه‌ای دیگر حمل کرد. نکته اینجا است که روسیه سعی می‌کند توجهات جهانی را به موضوع بازسازی پالمیرا جلب کند تا بتواند سرمایه لازم برای این کار را جذب کند اما واقعیت این است که روس‌ها در زمینه بازسازی و ترمیم اشیای قیمتی و باستانی تجربه‌ای ندارند.

برخی از کارشناسان معتقدند روسیه قصد دارد با در اختیار گرفتن کنترل پروژه بازسازی پالمیرا از منابع مالی یونسکو استفاده کرده و سرمایه‌گذاری جدیدی در شهر انجام دهد. پیش‌تر اکثر کارشناسانی که در پالمیرا مشغول به کار بودند آلمانی و فرانسوی بودند. علاوه بر آنها، کارشناسان ژاپنی، بلژیکی و امریکایی نیز در این شهر به کارهای تحقیقاتی مشغول بودند. کارشناسان روسی تنها یک هیات کارشناسی در حسکه و حماه داشتند که از این گروه هنوز هیچ مقاله یا گزارش علمی منتشر نشده است.

این‌طور به نظر می‌رسد که روسیه به دنبال به دست گرفتن کنترل بیشتر بخش‌ها در سوریه است تا منابع مالی‌اش را در آینده تضمین کند. مسکو علاقه خاصی به پالمیرا و بناهای تاریخی آن نشان می‌دهد چه اینکه خوب می‌داند این شهر ظرفیت‌های توریستی گسترده‌ای دارد و زمانی که سوریه به ثبات برسد، روسیه می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی در این شهر صورت دهد. ارتش روسیه نیز یک پایگاه نظامی در درون شهر پالمیرا بنا کرده است تا مانع از ورود نیروهای دیگر به این شهر شود. روسیه حتی از ورود نیروهای ایرانی نیز به این شهر ممانعت به عمل می‌آورد. 

این‌طور به نظر می‌رسد که روسیه چشم به منافع اقتصادی در سوریه دوخته است و تمامی پرونده‌ها و سوابق را در اختیار گرفته است. حوزه‌هایی نظیر معادن مواد خام، پروژه‌های بازسازی و صنعت توریسم سوریه، از جمله مواردی هستند که روسیه به آنها چشم دوخته است. روسیه همچنین سعی می‌کند به دنیا اعلام کند که سوریه در جنگ داخلی پیروز شده است و در حال حاضر نیز فعالانه به دنبال برپا کردن ثبات اجتماعی است، بنابراین صنعت توریسم در سوریه نیاز به سرمایه‌گذاری دارد چرا که باید وارد فاز بازسازی شود.