دیاکو حسینی: در شرایط فعلی تمایل نظام به لغو تحریم هاست

اقتصاد آنلاین _ پرستو بهرامی راد؛ رابرت مالی، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا در مصاحبه‌ای روز گذشته گفته است: «هیات ایران در این مقطع، قادر نبودند که پاسخی ارائه کنند؛ بیشتر یک اتلاف وقت بود.» از دید غربی‌ها مذاکرات دوحه بدون نتیجه و اتلاف وقت بوده است. زیرا به نظر می‌رسد تیم ایرانی بر خواسته‌های گذشته که لغو تحریم‌های مورد نظر و تضمین اصرار ورزیده است. حال اینکه این روند آیا به توافق می‌رسد یا خیر؟ سوال اساسی روند این روزهای پرونده قطور احیای برجام است.

دیاکو حسینی، کارشناس مسائل بین‌الملل در مورد روند مذاکرات دوحه گفت: اطلاعات ما کامل نیست. هر دو طرف آنچه را که واقعا بر سر میز مذاکرات مطرح می‌شود، منتشر نمی‌کنند و به همین دلیل ما عملاً نمی‌توانیم با دقت بررسی کنیم که انگیزه‌ها چه بوده و چرا به این نتیجه ختم شده است. فقط می‌توانیم گمانه‌زنی کنیم که چرا به اینجا رسیده است.

حسینی در ادامه توضیح داد: من گمان می‌کردم زمانی که آقای بورل اعلام کرد فرمت و مکان مذاکرات تغییر کرده احتمالاً تفاهمی صورت گرفته و قرار است این دور آخر گفت‌وگو‌ها باشد. انتخاب شهری مانند دوحه در منطقه احتمالاً می‌توانست به این معنا باشد که طرفین در راه احیای برجام نیم نگاهی هم به چالش‌های منطقه‌ای خواهند داشت و در ادامه نیز ایران و آمریکا گفت‌وگوهای مستقیم‌تری خواهند داشت.

این کارشناس بین‌الملل تصریح کرد: برخلاف این تحلیل، ما دیدیم که هیچ اتفاقی رخ نداد. سایر طرف‌ها از مواضع ایران ابراز ناخرسندی و ناامیدی کردند و فقط آقای امیرعبداللهیان بود که موضع مثبت گرفته و ابراز امیدواری کرد که البته این موضوع خود مایه تعجب بود.

حسینی در مورد ناامیدی غربی‌ها در خصوص مواضع ایران عنوان کرد: از این جهت ناامید کننده بود که وقتی ما می‌پذیریم فرمت یا مکان گفت‌وگوها تغییر کند، آن هم وقتی که با کمیسیون مشترک ارتباطی وجود ندارد، در واقع به دنبال راه‌حل دیگری هستیم. در این دور از مذاکرات دیگر طرف‌ها (روسیه، چین و سه کشور اروپایی) حضور نداشتند به این معنا که ما از چارچوب کمیسیون مشترک خارج شدیم، در حالی که تا امروز تمام مذاکراتی که تحت برجام میان ایران و آمریکایی‌ها صورت گرفته، در چارچوب کمیسیون مشترک بوده است. این یک بدعت عجیب و غریب بود که تقریبا برای هیچ اتفاق افتاد و در عین حال توافقی هم شکل نگرفت.

این کارشناس در ادامه بیان کرد: از این جهت شرایط گویای این است که هیات مذاکره کننده ما توجه مقدماتی به موضوع ندارد. اگر قرار است ما در چارچوب برجام گفت‌وگو کنیم، یک فرمت مشخص دارد و اگر قرار به تغییر فرمت است، این خود یک پیام دارد با این محتوا که ما خارج از چارچوب برجام اهدافی فراتر داریم و به همین دلیل مذاکره می‌کنیم؛ از نظر من شرایط در حال حاضر نشانه نوعی سردرگمی است.

حسینی در مورد دیدگاه آمریکایی‌ها در خصوص توافق اظهار کرد: این برداشت وجود دارد که آمریکایی‌ها در گذر زمان اشتیاق کمتری برای احیای برجام داشته باشند. از سوی دیگر هر اندازه به انتخابات کنگره نزدیک‌تر شویم توافق با ایران به سایر نگرانی‌های مورد ادعای آمریکا رسیدگی نمی‌کند. این موضوع، در فصل انتخابات چالش برانگیز خواهد بود. ولی تصور من این نیست که اکنون در آن مرحله قرار داریم، هر چند با گذشت زمان به آن مرحله هم می‌توانیم وارد شویم. بنابراین آمریکایی‌ها این اراده را دارند که برجام احیا شود چون هیچ جایگزین بهتری برای آن ندارند. ولی در عین حال نمی‌توانند این ریسک را به جان بخرند که با احیای برجام و دادن امتیازات بیشتر به ایران، تندروها را در آمریکا تحریک کنند. این باعث محافظه کاری بیشتر در دولت بایدن در قیاس با یک سال قبل شده است.

این کارشناس در مورد دیدگاه ایران در خصوص توافق بیان کرد: رهبری پیشتر تصریح کرده‌اند که ما هیچ عجله، اشتیاقی و ذوقی برای بازگشت آمریکا به برجام نداریم. آنچه در آن عجله داریم و باید به دلیل توافق انجام شده اتفاق بیفتد، لغو تحریم‌ها است. ایشان این خط سیر را تعریف کردند و باید این اتفاق بیفتد. اجرای این هدف دیگر به عهده رهبری نیست و به عهده دستگاه‌های مجری از شورای امنیت ملی گرفته تا وزارت خارجه است که مسئول مستقیم مذاکرات است.

حسینی در ادامه با بیان اینکه نظام مایل است تحریم‌ها لغو بشود و این اطلاع و آگاهی را هم دارد که تنها راه لغو تحریم‌ها که مد نظر رهبری است، در حال حاضر احیای برجام است، توضیح داد: این اراده عالی‌ترین سطوح نظام است. در رده‌های اجرایی طبیعتاً باید مجری آن سیاست باشند چه موافق این تحلیل باشند و چه نباشند. نکته اینجا است که دستگاه اجرایی می‌تواند از شرایط تحلیلی ارائه بدهد و آن تحلیل در نوع اجرا موثر است.

وی افزود: برای مثال اگر دستگاه اجرایی ما تحلیل کند که با گذشت زمان ایران در موضع قدرت بیشتری قرار خواهد گرفت و آمریکا و اروپا در موضع ضعف بیشتری قرار خواهند گرفت در آن صورت ممکن است به عمد روند مذاکرات را طولانی‌تر کرده و تا جایی که ایران در موضع بهتری قرار بگیرد مذاکرات را ادامه دهند.

کارشناس مسائل بین‌الملل توضیح داد: الان هم ممکن است چنین تحلیلی وجود داشته باشد. اما من امیدوارم که اینگونه نباشد چون فکر می‌کنم این تحلیل اشتباهی است. در این صورت برخی رفت‌وآمدها که به جای چندانی هم نمی‌رسد، ناشی از چنین برداشتی است. البته این الزاماً منافی نظر رهبری و سطوح عالی کشور نیست، ولی اگر تحلیل غلط باشد به نقض غرض منجر شده و حتی ممکن است به هدف اولیه هم دست نیابیم.