جنگ هند و پاکستان و تاثیر آن بر اقتصاد جهانی

شب گذشته و در پی تبادل سنگین آتش میان نیروهای نظامی هند و پاکستان در امتداد خط کنترل کشمیر، نگرانی‌ها درباره گسترش درگیری به یک جنگ تمام‌عیار افزایش یافت.

در حملات اخیر، هند مواضعی را در کشمیر تحت کنترل پاکستان هدف قرار داد که به گفته منابع محلی، به کشته شدن دست‌کم ۸ غیرنظامی انجامیده است. در پاسخ، پاکستان اعلام کرده که پنج جنگنده هندی را سرنگون کرده و به “پاسخی قاطع” در صورت ادامه حملات تهدید کرده است.

این درگیری‌ها، که شدیدترین تنش از زمان بحران ۲۰۱۹ میان دو قدرت اتمی محسوب می‌شود، واکنش سریع بازارهای جهانی را به‌دنبال داشته است. قیمت نفت خام با افزایش نگرانی‌ها از اختلال در تأمین انرژی در جنوب آسیا و خاورمیانه، نزدیک به ۴ درصد رشد کرده است. بازارهای بورس آسیایی نیز شاهد نوسانات شدید بودند؛ شاخص بورس بمبئی (BSE Sensex) در ساعات ابتدایی معاملات روز سه‌شنبه بیش از ۱.۵ درصد سقوط کرد.

کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند که ادامه درگیری می‌تواند زنجیره تأمین جهانی را تحت فشار قرار دهد؛ به‌ویژه در زمینه فناوری و داروسازی، که هر دو کشور نقش پررنگی در آن دارند.

هند به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان اصلی داروهای ژنریک و خدمات فناوری اطلاعات در جهان، با کاهش فعالیت‌های تجاری در صورت تشدید بحران، ممکن است ضربه‌ای جدی به بازار جهانی وارد کند.

از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران با نگرانی به سمت دارایی‌های امن همچون طلا و اوراق قرضه خزانه‌داری آمریکا حرکت کرده‌اند. قیمت جهانی طلا در عرض چند ساعت، بیش از ۲ درصد افزایش یافت و به بالاترین سطح خود در دو هفته اخیر رسید.

تحلیل‌گران سیاسی و اقتصادی معتقدند که اگر سازمان‌های بین‌المللی و قدرت‌های جهانی نتوانند میانجی‌گری مؤثری انجام دهند، این درگیری می‌تواند به بحرانی هسته‌ای با تبعات اقتصادی عظیم تبدیل شود.

تاریخچه درگیری‌های هند و پاکستان: بیش از هفت دهه تنش و جنگ

از زمان استقلال هند و پاکستان در سال ۱۹۴۷، روابط این دو کشور همسایه همواره تحت‌تأثیر منازعات سیاسی، ایدئولوژیک و سرزمینی، به‌ویژه بر سر منطقه کشمیر، قرار داشته است. این تنش‌ها بارها به جنگ‌های تمام‌عیار و درگیری‌های مرزی گسترده انجامیده‌اند.

جنگ اول کشمیر (۱۹۴۷–۱۹۴۸):

بلافاصله پس از تقسیم هند، اختلاف بر سر ایالت مسلمان‌نشین کشمیر موجب نخستین جنگ میان هند و پاکستان شد. این جنگ با مداخله سازمان ملل و ایجاد “خط کنترل” به پایان رسید، اما بخش‌هایی از کشمیر همچنان تحت کنترل دو طرف باقی ماند.

جنگ دوم (۱۹۶۵):

درگیری مجدد بر سر کشمیر باعث جنگ دوم میان دو کشور شد که این بار نیز با آتش‌بس تحت نظارت سازمان ملل و توافقنامه تاشکند در سال ۱۹۶۶ پایان یافت، اما مسائل اصلی حل‌نشده باقی ماند.

جنگ سوم (۱۹۷۱):

این جنگ به دلیل بحران در پاکستان شرقی (بنگلادش کنونی) آغاز شد و با دخالت نظامی هند، استقلال بنگلادش رقم خورد. این جنگ بزرگ‌ترین و مرگبارترین درگیری میان دو کشور تاکنون بوده است.

جنگ کارگیل (۱۹۹۹):

نیروهای پاکستانی و شبه‌نظامیان تحت حمایت این کشور وارد مواضع هندی در منطقه کارگیل شدند. پس از چند هفته درگیری شدید در ارتفاعات هیمالیا، هند موفق به بازپس‌گیری مواضع شد. این جنگ اعتماد دوجانبه را بیش از پیش تضعیف کرد.

تنش‌های پس از ۲۰۰۰:

دهه‌های اخیر شاهد دور جدیدی از درگیری‌های مرزی، حملات تروریستی، و عملیات‌های تلافی‌جویانه بوده است:

• حملات بمبئی (۲۰۰۸): که به کشته شدن بیش از ۱۶۰ نفر انجامید و تنش‌ها را به اوج رساند.
• حملات پولواما و پاسخ هوایی هند (۲۰۱۹): پس از کشته شدن ۴۰ نیروی هندی، هند حمله هوایی به خاک پاکستان انجام داد.
• درگیری‌های پراکنده در خط کنترل (LOC): که همواره در حال وقوع‌اند.

ابعاد اتمی و خطر جهانی:

هر دو کشور از اواخر دهه ۹۰ میلادی به قدرت‌های هسته‌ای تبدیل شده‌اند. این موضوع موجب نگرانی جهانی از احتمال وقوع درگیری اتمی شده است، به‌ویژه با توجه به ایدئولوژی‌های سخت‌گیرانه و بی‌اعتمادی مزمن میان طرفین.