بلاک چین چیست؟ توضیح ساده با مثال + ویدئو
به گزارش سیگنال به نقل از ارز دیجیتال،
بلاک چین (blockchain) چیست، چگونه کار می کند و چه کاربردهایی دارد؟ اینها سوالات متداولی هستند که در مورد این فناوریِ انقلابی پرسیده میشوند و احتمالا درک آن برای تازهکاران و حتی برای حرفهایها چندان ساده نباشد. با ما همراه باشید تا به تمام این سوالات به زبان ساده پاسخ بدهیم.
بلاک چین به زبان ساده
به طور کلی بلاک چین یک نوع سیستم ثبت اطلاعات و گزارش است. تفاوت آن با سیستمهای دیگر این است که اطلاعات ذخیره شده روی این نوع سیستم، میان همه اعضای شبکه به اشتراک گذاشته میشوند و با استفاده از رمزنگاری امکان حذف و دستکاری اطلاعات ثبت شده تقریبا غیرممکن است.
بیت کوین اولین کاربرد از این فناوری بود و از بلاک چین برای ذخیره اطلاعات دارایی کاربران بهره برد. اگر بلاک چین یک سیستم عامل باشد، بیت کوین نرم افزاری روی این سیستم عامل است.
برای درک بهتر به مثال زیر توجه کنید:
من در یک جمع ۱۰۰ نفری، برگهای از اطلاعات را بالا میگیرم و همه با تلفن همراهشان از آن برگه عکس میگیرند. حالا اگر من آن اطلاعات را نابود کنم یا تغییری در آن دهم دیگر برای آن جمع قابل پذیرش نیست، چون آنها یک کپی از نسخه اصلی را دارند، مگر اینکه من موبایل همه را بگیرم و آن را حذف کنم.
این جمعی که از آن صحبت کردیم میتواند بالای چندین میلیون نفر باشد که در بیت کوین و اتریوم و سایر ارزهای بلاک چینی شاهد آن هستیم و یا به صورت خصوصی برای یک جامعه مخصوص باشد.
بلاک چینها همچنین میتوانند به صورت خصوصی و برای اهداف خاص در یک نهاد یا سازمان مورد استفاده قرار گیرند که به آن بلاک چین سازمانی (Enterprise blockchain) هم میگویند. البته به عقیده بسیاری از کارشناسان، بلاک چینهای سازمانی نمیتوانند هدف اصلی این فناوری یعنی غیرمتمرکزسازی را به ارمغان آورند.
بلاک چین چگونه کار میکند؟
واژه بلاک چین (Blockchain) ترکیبی از دو کلمه Block (بلوک) و Chain (زنجیره) است. این فناوری در حقیقت زنجیرهای از بلوکهاست.
در هر بلاک، هر اطلاعاتی میتواند ثبت شود؛ از جرم و جنایتهای یک فرد تا نمایش اطلاعات حساب برای داراییها مانند بیت کوین.
اطلاعات در بلاکها قرار میگیرند و با هم به صورت زنجیرهای مرتبط میشوند. این زنجیره، بلاک چین را تشکیل میدهد.
برای مثال بلاکچین زیر را در نظر بگیرید، هر بلاک یک کشور را نشان میدهد که نام شهرهای آن کشور در آن ثبت شده است.
یک چیز دیگر هم وجود دارد. هر کدام از این بلاکها چیزی به نام هش دارند. یک هش رشتهای از کارکترهاست که با توابع خاصی ساخته میشود. هش یک داده یا ورودی همیشه ثابت است. این باعث میشود تا از تقلب و تغییر اطلاعات ثبت شده روی بلاک چین جلوگیری به عمل آید.
مثلاً در عکس بالا برای بلاک ایران که حاوی اطلاعات اسم شهرهای تهران، اصفهان و تبریز است، هش بلاک «NYLAC» است.
در بلاک چین، بلاکها علاوه بر اینکه خودشان یک هش دارند، حاوی هش بلاک قبلی هم هستند.
هش در هر بلاک چین با یک تابع ریاضی خاص بهدست میآید که توسعه دهندگان آن را مشخص میکنند. کوچکترین تغییر در اطلاعات یک بلاک، هش آن را به طور کلی تغییر میدهد.
مثلاً اگر یک کاراکتر به اطلاعات اسم شهرهای ایران اضافه شود، هش بلاک تغییر میکند و در نتیجه بلاکهای بعدی هم غیر معتبر خواهند شد.
اگر کسی محتوای یک بلاک را تغییر دهد و هش بلاکهای بعدی را به روز رسانی کند، چه میشود؟ این امکان وجود دارد اما شما توزیع را در نظر نگرفتهاید.
دادههای بلاک چین در یک کامپیوتر یا سرور خاص ذخیره نمیشوند. هر کامپیوتر یا سیستمی که به شبکه وصل شود، یک نسخه از اطلاعات را دریافت میکند. به هر کامپیوتری که به شبکه متصل میشود و یک کپی از بلاک چین را دریافت میکند، نود (Node) میگویند.
وقتی شما به یک بلاک چین متصل میشوید، یک نسخه از کل دادههای آن را دریافت میکنید. هیچ تغییری در اطلاعت امکان پذیر نیست مگر اینکه بیش از ۵۰ درصد از دادههای رایانههای متصل به شبکه تغییر کند.
فناوری بلاک چین به خودی خود یک فناوری بنیادی نیست بلکه مجموعهای از فرایندهای هش گذاری و رمزنگاری، توزیع جمعی و … است که باعث ایجاد این ایده شدهاند. قبل از بلاک چین دفاتر کل توزیع شده وجود داشتند.
بلاک چین از دیدگاه فنی
بلاک چین را یک به عنوان بایگانی که اطلاعات روی آن ثبت می شوند، در نظر بگیرید. شاید یک بلاک چین با چیزهایی که با آن بیشتر آشنا هستید، خیلی تفاوت نداشته باشد. مثل ویکیپدیا.
با استفاده از یک بلاکچین، افراد زیادی می توانند گزارشات مختلفی را به یک نوع بایگانی اطلاعات وارد کنند و همچنین کاربران میتوانند چگونگی ثبت و به روز رسانی اطلاعات را کنترل کنند.
ساختار و نوع کار این فناوری خیلی با نوع کار وبسایت ویکیپدیا تفاوت ندارد. مقالات ویکیپدیا هم محصول یک ناشر نیستند. بنابراین در ویکیپدیا هم فقط یک فرد اطلاعات را کنترل نمیکند.
با این حال، با بررسیهای عمیقتر، تفاوتهایی که باعث میشود فناوری بلاک چین منحصر به فرد باشد، روشنتر میشود. در حالی که هر دو در شبکههای توزیع شده (اینترنت) اجرا میشوند، ویکیپدیا در شبکه جهانی وب (WWW)، با استفاده از یک مدل کلاینت سرور، طراحی شده است.
یعنی در ویکیپدیا، دادهها روی سرور متمرکز ذخیره میشوند. این یعنی حتی اگر کاربران هم نخواهند، یک یا چند نفر به تمام دادهها کنترل دارند و میتوانند آنها را تغییر دهند یا به طور کامل پاک کنند.
در ویکیپدیا، یک کاربر(کلاینت)، با مجوزهایی که در حساب کاربری خود توسط سیستم برایش تعیین میشود، قادر است همه یا برخی از ورودی های ویکیپدیا را که در یک سرور متمرکز ذخیره شدهاند، تغییر دهد.
هر زمان که یک کاربر به صفحه ویکیپدیا دسترسی پیدا کند، نسخه به روز شده دیتابیس (مسترکپی) را دریافت میکند. اما تفات اصلی این است که کنترل پایگاه داده همچنان با مدیران ویکیپدیا باقی میماند و کنترل دسترسیها و مجوزها توسط یک مقام مرکزی حفظ میشود. به نوعی مدیران ویکیپدیا میتوانند یک مقاله را هر زمان که بخواهند حذف کنند.
اما در بلاکچین، مالک اطلاعات پایگاه داده همان کاربران شبکه هستند و اطلاعات ثبت شده روی آن پاک نمیشود.
کاربردهای بلاک چین
همانطور که گفتیم بیت کوین و ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز، مهمترین موفقترین کاربرد فناوری بلاک چین هستند. به عنوان مثال در بیت کوین با استفاده از این تکنولوژی امکان تقلب، دوبار خرج کردن پول و برگشت تراکنشها از بین میرود.
اما این فناوری میتواند به جز ارزهای دیجیتال، کاربردهای زیاد دیگری هم داشته باشد و هر کجا نیاز به فضایی برای ذخیره داده و از بین بردن نیاز به اعتماد باشد، امکان استفاده از آن وجود دارد.
به عنوان نمونه انتخابات الکترونیکی و بدون تقلب میتواند یکی از کاربردهای بلاک چین باشد. با استفاده از این نوآوری میتوان تا حد زیادی خطر تقلب در انتخابات و نیاز به نیروی انسانی را کاهش داد.
یا برای یک نمونه دیگر میتوان به استفاده از بلاک چین در زنجیره تامین و حمل و نقل اشاره کرد. کارخانهجات و شرکتهای تولیدکننده میتوانند اطلاعات کالاها و حمل و نقل خود را از ابتدا تا رسیدن به دست مشتری روی پایگاه داده ثبت میکنند که این کار اصالت کالاها و کیفیت مواد اولیه را برای مشتری تضمین میکند.
با این فناوری میتوان درست مثل یک جامعه یا سازمان، نوعی حاکمیت را در یک سیستم به وجود آورد که همه بتوانند نسبت به سهامشان و اختیاراتی که دارند در جلو بردن آن سیستم سهیم باشند.
همچنین با این فناوری میشود داراییها را به توکنهای دیجیتال تبدیل کرد و آنها را به صورت یک دارایی قابل انتقال عرضه کرد. به عنوان مثال، ارزش یک خانه را به هزاران توکن دیجیتال تبدیل میکنند و آنها را نسبت به بودجه متقاضیان به فروش رساند تا افراد زیادی (حتی از کشورهای دیگر) بتوانند در آن خانه سرمایهگذاری کنند.
مطالعه بیشتر در مورد کاربردهای این تکنولوژی: کاربرد های یک بلاک چین چیست؟
البته هنوز در دنیای واقعی به صورت گسترده بلاک چین مورد استفاده قرار نمیگیرد و با اینکه این فناوری غیرمتمرکز است، در بسیاری از کارها با وجود آن باز هم مجبور به تکیه کردن به نهادها و سازمانهای متمرکز هستیم. اما با فراهم شدن زیرساختهای لازم مثل توسعه هوش مصنوعی یا اینترنت اشیاء میتوان به کاربردهای بیشتر این فناوری امیدوار بود.
جمعبندی
بلاک چین یک فناوری است که امکان ثبت اطلاعات به صورت دائمی و بدون امکان تغییر را فراهم میکند.
این فناوری در حقیقت نوعی دیتابیس یا پایگاه داده است که روی یک یا چند سرور خاص قرار ندارد بلکه روی تمام کامپیوترهایی که به شبکه متصل میشوند، توزیع شده است. به دلیل بهره بردن از رمزنگاری و ثبت آن در همه کامپیوترهای شبکه، گزارشات ثبت شده قابل هک یا حذف نیستند.
بیت کوین اولین کاربرد این فناوری بود اما از این سیستم انقلابی برای هر سیستمی که نیاز به ثبت گزارش داشته باشد میتوان بهره برد.